آموزش سه تار بدون نیاز به سلفژ + حضوری و غیرحضوری

آموزش سه تار بدون نیاز به سلفژ، سه تار یکی از مهم ترین سازهای اصیل ایرانی است که امروزه بسیار مورد توجه علاقمندان موسیقی سنتی ایران و اساتید هنرهای آوایی در سراسر دنیا قرار گرفته است . شاید این ساز محبوب‌ترین ساز در میان سازهای سنتی ایران است که ابتدا در اصل دارای سه سیم بود. سه تار لحنی مالیخولیایی دارد که روح اصیل موسیقی سنتی ایرانی را به خود جذب می کند. به همین دلیل است که از آن برای همراهی با خوانندگانی نواخته می شود که عمدتاً از حسرت، اندوه و عشق از گمشده خود می خوانند.

از آن جایی که آموزش های مختلف از طرف افراد غیر حرفه ای بسیار زیاد شده است قصد دارم در این مقاله بر اساس تجربیات و آنچه از اساتیدم تا کنون آموخته ام برای شما علاقمندان به اشتراک بزارم.

سه تار از تنبور باستانی ایران قدیم سرچشمه می گیرد. همانطور که می دانید کلمه تار در فارسی به معنای سیم است و سه تار در لغت به معنای سه سیم است. با این حال، شما همچنین می توانید آن را با چهار رشته سیم پیدا کنید. دو رشته استیل و دو رشته برنجی. صفحه انگشت این ساز ایرانی دارای 25-26 پرده از جنس روده است.

جنس این ساز با صدای تسکین دهنده از چوب توت و اندازه معمول آن حدود 85*20 سانتی متر است (با کاسه ای به عمق 15 سانتی متر). از آنجایی که این ساز از آلات موسیقی ایرانی بسیار لطیف است، اکثرا صوفیان آن را حمل می کنند و می نوازند.

در مقایسه با تار، سه تار کاملا چوبی است و غشای پوست گوسفندی ندارد. مستقیماً با ناخن ها مخصوصاً انگشت اشاره نواخته می شود و نیازی به پلکتروم ( مضراب) نیست.

ساختار سه تار

همانطور که گفته شد سه تار دارای بیست و پنج تا بیست و هشت پرده متحرک است. اغلب اوقات، روده های حیوانات موادی هستند که برای ساخت پرده ها استفاده می شوند. اما در گذشته سازندگان برای ساخت آن ها از ابریشم استفاده می کردند. سه تار بیش از 2.5 تا 3 اکتاو را پوشش می دهد. دستگاه های موسیقی ایرانی در سه تار شامل این حالت ها می شود: شور، همایون، ماهور و راست پنجگاه.

با اینکه سه تار را در دسته ساز های زهی مضرابی قرار می دهند اما نواختن سه تار با مضراب مرسوم نیست، در کل برخی ها به دلیل استقامت پایین ناخن یا کوتاه بودن انگشت سبابه از مضراب استفاده می کنند. سه تار از اجزای مختلفی تشکیل شده است؛ کاسه ، خرک ، شیطانک ، دسته ، سرپنجه ، گوشی ها و سیم ها که نوع و شکل هر کدام از این اجزا بسته به نوع ساز شما متفاوت می باشد.

سه تار با 4 تار؛

همیشه یک مثال معروف برای افراد عامه وجود دارد که می گویند این تضاد که به سازی که 4 تار دارد، سه تار می گویند. اما نکته مورد توجه این است که سیم شماره 3 و 4 ( دو سیم بالای دسته ) با هم نواخته می شود و اصطلاحا به آن سیم مشتاق گفته می شود و با یک مضراب می توان آن را نواخت، تاریخچه نام گذاری آن نیز به سال های بسیار دور باز می گردد.

آموزش سه تار را از کجا شروع کنم؟

شروع موسیقی مانند یک زبان جدید با یادگیری الفبا و قواعد پایه ای آن آغاز می شود، همه آنچه شما برای شروع نیاز دارید.

•  ساز خوب
•  آموزش باکیفیت
•  دفتر نت
• گوش های قوی 
• دستان ورزیده
• مقدار زیادی صبر و پشتکار

برای شروع لازم است بسیار در مورد ساز مورد نظرتان تحقیق کنید، هر سازی نیاز به یک سری پیش نیاز ها و توانایی های خاصی دارد که با گذشت چند ماه در مواجه با چالش ها غافل گیر نشوید. برای مثال سنگین شدن گوش بعد از تمرین با ویالن یک واقعیت انکار ناپذیر است یا نگهداری از سازهایی با چوب حساس و ظریف مثل تار و سه تار در مناطقر با رطوبت بالا و دریایی  باعث می شود که ساز خود را هر از مدتی عوض کنید و کیفیت صدای قبل خود را نداشته باشد.

1- ساز خوب تهیه کنید.

 خرید ساز اولیه برای آموزش سه تار بر اساس مهارت هنرجو به چند دسته تقسیم می شود؛

معمولی : مختص هنرجویان مبتدی و صرفا برای یادگیری 

حرفه ای : برای ضبط های استودیویی ، کنسرت و فستیوال های موسیقی

مشقی : برای تمرین و تقویت عضلات دست

و براساس برند یا سازنده آنها ؛

سه تار عزیزی، مفاخری ، ماهور و … از جمله سه تار های معروف موجود در اغلب فروشگاه های آلات موسیقی و فروشگاه های اینترنتی می باشد. اما توجه به برند صرفا برای خرید یک ساز معیار درستی نمی باشد، زیرا در ساخت 10 سه تار به احتمال زیاد نیمی از آن ها در دسته ساز معمولی و یکی از آن ها ساز باکیفیت و حرفه ای باشد و این مورد ربطی به برند و سازنده آن ندارد.

2- ساز خود را کوک کنید.

برای کوک کردن سه تار نیاز به مهارت عجیب غریبی نیست اما اگر هنوز به مهارت های لازم نرسیدید می توانید از یک نوازنده یا فروشنده ساز کمک بگیرید. در تک نوازی که نیاز به صدای بم تری دارید ممکن است بر اساس نت های دیگری نیم پرده بم تر کوک کنید. اما در نواختن گروهی یا تمرین شروعی هنرجویان مبتدی بر اساس ( دو سل دو ) کوک کنید.

برای کوک کردن ساز شما نیاز به یک تیونر دستی یا یک اپلیکیشن اندروید یا ios مانند G Tuner / soundcorsert دارید. سیم اول ( دو ) C، سیم دوم ( سل ) G، سیم سوم ( دو بم )  C ، سیم چهارم ( دو ) C  کوک کنید و سعی کنید به فضای گوشی ها فشار نیاورید.

3- تمرین کنید مضراب بزنید.

مضراب زدن اولین و ساده ترین و پایه ترین تکنیک آموزش سه تار است که نیاز به تمرین زیاد دارد. برای شروع لازم است پوزیشن زیر را رعایت کنید. شست بالای کاسه و دوانگشت کوچک و کناری آن، پایین صفحه کاسه قرار می گیرد. در نهایت انگشت سبابه شما باید روی سیم اول باشد و انگشت وسط باید کاملا رها و منبسط باشد.

انگشت سبابه را خم کنید و آن را به کف دست خود برسانید، انگشت شما باید به سیم زخمه بزند و صدا نواخته شود. به این تکنیک مضراب راست یا به اصطلاح کوتاه تر« راست» می گویند ، خلاف این حرکت یعنی باز کردن انگشت سبابه از کف دست به طوری که با روی ناخن به سیم زخمه زنید، مضراب چپ یا همان « چپ » می گویند. انجام این تمرین بدون پرده گیری در سیم اول به دو دست باز و سیم دوم سل دست باز گفته می شود که دو نت پرکاربرد دستگاه موسیقی ایرانی است.

4- هر روز تمرین کنید.

بر اساس آموزش مضراب در تیتر بالا سعی کنید تمرینات پایین را به مدت  دقیقه برای هر لاین انجام دهید. انجام این تمرینات بعد از 15 روز باعث تقویت عضلات و انگشتان و مهارت فوق العاده ای برای نواختن قطعه های آسان میدهد.

راست / راست / چپ

چپ / چپ / راست

راست / چپ / راست

راست / راست / راست / چپ

5- نت ها و پرده گیری را تمرین کنید.

بر اساس تصویر سعی کنید پرده گیری را بیاموزید. ( آموزش آن در قالب نوشته امکان پذیر نمی باشد) ، پرده گیری بر روی دسته ساز، شروع استفاده و تقویت دست چپ شما می باشد. پرده های اساس ساخت آوا و نت های جدید مانند ر ، می ، سل ، سی به مل و … را میدهد.

6- لیستی از قطعه های موسیقی آسان و معروف تهیه کنید.

قطعه های آسان کردی بهترین گزینه برای انتخاب و تمرین است . از فیلم های یوتیوب استفاده کنید و به نحوه نواختن افراد مختلف نگاه کنید، سعی کنید یادگیری نت ها را بر اساس قطعه ها انتخاب کنید. این کار به شما اعتماد بنفس ادامه دادن می دهد تا انگیزه بیشتری در مسیر یادگیری داشته باشید . به یاد داشته باشید بسیاری از نت های اهنگ های پاپ قابل اجرا بر روی سه تار نمی باشد و حتی ممکن است بعد از اجرا خنده دار به نظر برسد؛ از این رو از قطعه هایی مانند؛ په پو سلیمانی ، بارون بارونه ، نوایی نوایی ، جان مریم و … شروع کنید.

آیا آموزش سه تار بدون سلفژ امکان پذیر است؟

بسیاری از اساتید معتقدند که یادگیری سه تار و سازهای زهی بدون دانستن تئوری موسیقی که امکان پذیر نیست. جدا از بحث منافع مادی که هنرجویان مبتدی را با هزینه های بسیار زیادی روبه رو می کند . اما دانستن تمام تئوری موسیقی برای شروع  یادگیری ضروری نیست و هر آنچه نیاز باشد استاد شما بهتون آموزش خواهد داد. البته این موضوع تا حد زیادی به هدف شخص هنرجو نیز  بستگی دارد، قطعا فردی که برای نواختن چند قطعه موسیقی به یادگیری می پردازد بسیار متفاوت است با کسی که می خواهد یک موزیسین حرفه ای شود!

آموزش سه تار چقدر طول می کشد؟

در کل همه چیز به تمرین شما بستگی دارد، یادگیری مضراب زدن و نت های مختلف و پرده گیری های آن تا زمانی که به درستی انجام نشود فایده ای ندارد، اما به طور کلی در بهترین شرایط آموزش سه تار و مفاهیم و تکنیک های نواختن در سطح ابتدایی آن بین 3 الی 6 ماه زمان می برد که با تلاش هنرجو این زمان می تواند کمتر یا بیشتر شود.

آموزش سه تار را از چه سنی شروع کنیم؟

به طور کلی از سن 7 سالگی می توان آموزش سه تار یا هر ساز دیگری را شروع کرد، این سن از دیدگاه روانشناسان استارت یادگیری و پذیرش مغز برای آموزش هر مهارتی است. اما افراد بسیار زیادی بودند که در سن های بالاتری شروع به آموزش کردند و بسیار هم موفق بودند و ضمن آن موفقیت در مهارت موسیقی  به اراده ، صبر و تمرین مداوم و روازنه شما نیاز دارد.

کدام آموزشگاه برای آموزش سه تار مناسب است؟

تمامی آموزشگاه های معتبر در سراسر ایران مناسب شروع یادگیری موسیقی هستند، شما می بایست با یک تحقیق کلی در مورد اساتید یک آموزشگاه اطلاعات کسب کنید و استاد موردنظر خود را با توجه تیپ شخصیتی خود و متد یادگیری شما، انتخاب کنید. این به این معناست که صرفا به شهرت یک استاد یا کلاس های خاص اعتماد نکنید، زیرا شروع شما اگر با یک فرد آگاه و مسلط نباشد به شدت ضربه زننده خواهد بود.

نوازندگان مشهور تار و سه تار

کیهان کلهر

حسین علیزاده

سهراب پور ناظری

شهرام ناظری

مسعود سجادی

داریوش طلایی

پیشنهاد من برای شما:

https://pioio.com/mag/2022/02/24/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d8%a7%da%a9%d8%a7%d9%86%d8%aa-%d8%a7%d8%b3%d9%be%d8%a7%d8%aa%db%8c%d9%81%d8%a7%db%8c-%d9%be%d8%b1%d9%85%db%8c%d9%88%d9%85-spotify/ https://pioio.com/mag/2019/07/09/%d8%a2%d8%b4%d9%86%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%a8%d8%a7-5-%d9%85%d8%b2%db%8c%d8%aa-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d9%85%d9%88%d8%b3%db%8c%d9%82%db%8c-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9%d8%a7/ https://pioio.com/mag/2022/04/09/anathema/