هوش فضایی ( هوش دیداری ) چیست و چگونه می توان آن را تقویت کرد؟

بارها دیده و یا شنیده اید که برخی از افراد بدون مشاهده طولانی مدت و پیوسته تمامی ابعاد یک شیِ، تصویر و ادراک پخته ای از آن را در ذهن خودشان دارند. گویا که دارای نوعی چشم ذهن هستند. می توانیم بگوییم که این افراد دارای هوش فضایی ( هوش دیداری فضایی ) بالایی می باشند.

هوش فضایی یا توانایی دیداری فضایی چیست؟

متخصصان به توانایی تولید، نگهداری، بازیابی و تبدیل تصاویر دیداری ساختار یافته” هوش فضایی می گویند.

این ویژگی ذهنی باعث می شود که معماران و مهندسان خبره هنگام طراحی ساختمان ها همه ابعاد را با هم ببینند و نیز ظرفیتی است که اجازه می دهد تا یک شیمیدان بتواند ساختار سه بعدی یک مولکول را تصور کند یا یک جراح نتایج حرکات خود را در بدن انسان حدس بزند. به عبارتی، این همان چیزی است که میکل آنژ زمانی که با یک توده سنگ مواجه می شد از طریق آن می توانست مجسمه آینده خود را در آن ببیند.

مسلما داشتن چنین هوشی برای زندگی امروزی خیلی ضروری به نظر می رسد. حال سوال این است که آیا تنها برخی از نوابغ و هنرمندان دارای هوش فضایی بالا هستند و یا این که ما نیز می توانیم توانایی دیداری فضایی خود را بهبود ببخشیم؟ جای امیدواری است که آزمایش ها نشان می دهند ما می توانیم با انجام فعالیت ها و تمرین هایی هوش دیداری فضایی مان را ارتقا بدهیم.

هوش فضایی به زبان ساده تر

وقتی ما تصویری را در ذهن خود ذخیره می کنیم دیگر از طریق چشم ذهن آن تصویر را می بینیم و به عبارت دیگر آن را تصور و یا تجسم می کنیم. تصور یا تجسم را می توان نوعی دیدن همراه با فکر کردن به شمار آورد که به ما چشم اندازهای بصری مختلفی می دهد. چشم اندازهایی که می تواند ابعاد بیشتری نسبت به دیدن معمولی داشته باشد. به طوری که در هنگام توصیف یک شی توسط دو فردی که دارای هوش فضایی معمولی و توانایی دیداری فضایی بالا هستند شما شک می کنید که آیا آنها دارند از یک تصویر حرف می زنند و یا این که یک تصویر را با دو تفکر ( دو سطح هوشی متفاوت) درک کرده اند.

البته هوش فضایی آنجا اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانید کودکان دارای توانایی دیداری فضایی قوی تر پیشرفت بیشتری در ریاضیات و علوم بدست می آورند و سرعت بالاتری در خواندن دارند. بدین ترتیب کودکانی که در پیش دبستانی با انواع بازی های تجسمی و فضایی درگیر بوده اند در مدرسه موفقیت های تحصیلی بالاتری کسب می کنند. در این میان بازی هایی که با اشیای حجمی و اسباب بازی های سه بعدی انجام می شود می تواند به توانایی درک چرخش های فضایی ، که یکی از اصول برخورداری از هوش فضایی به شمار می رود، کمک نماید. در واقع مهم ترین روش تشخیص هوش فضایی نیز همین است که آیا افراد می توانند تشابه ها و تفاوت های اشکال و اشیای حجمی را از ابعاد و زوایای مختلف تعیین کنند یا خیر.

به سوال قبلی برگردیم.

آیا راهی برای تقویت هوش فضایی افراد به ویژه کودکان وجود دارد؟

قبل از پاسخ دادن به این سوال باید بگوییم بخشی از عقاید در مورد این که انواع هوش و استعداد، از جمله هوش فضایی، ژنتیکی است صحیح می باشد. حتی باید اعتراف نمود که بخشی از استعدادهای بشری وابسته به جنس است. شواهد متعددی وجود دارد که نشان می دهد مردان دارای مهارت های چرخش ذهنی بالاتری هستند. همچنین مطالعاتی نیز انجام شده است که حاکی از ارتباط میزان تستوسترون موجود در رحم با توانایی ادراک فضایی می باشد. آزمایش هایی هم صورت گرفته اند که با تزریق دوز مشخصی از تستوسرتون به زنان توانسته اند درک چرخش فضایی را در آنها بالا ببرند.

دلخور نشوید. این نمی تواند برای کودکان دختر و بانوان خیلی نگران کننده باشد چرا که با انجام تمرین هایی برای هر دو گروه زنان و مردان هوش فضایی این دو ضمن ارتقا یافتن به هم نزدیک شده است. بنابراین تاثیرات هورمونی به اندازه تمرین و تقویت موثر و پایدار نیست.

فعالیت روزمره برای افزایش هوش فضایی شما

1 . استفاده از واژگان فضایی

تحقیقات نشان داده است که اگر هنگام صحبت کردن با کودکان از طیف گسترده تری از کلمات استفاده کنیم هوش فضایی آن را تقویت میکنیم. به عنوان مثال وقتی به دنبال چیزی میگردند و سراغش را از ما میگیرند به جای گفتن ” اینجا ” و ” آنجا ” باید آدرس دقیق را آنها بگویید مثل ” بالای کمد سمت چپ ” یا ” طبقه پایین کابینت سمت راست ” با این کار هم به تصویر سازی او از مکان مورد نظر کمک میکنید و هم هوش فضایی خودتان را تقویت میکنید.

2 . بازی شطرنج

در بازی شطرنج همیشه باید چندین مهره را در ذهنتان حرکت دهید و نتیجه را بررسی کنید بنابراین چند قدم جلوتر را با تصور کردن میبینید. ایجاد و حفظ چندین ترکیب فضایی به طور همزمان در ذهن شما نیاز به تمرین زیادی دارد، اما در هنگام نیاز به مقایسه چندین گزینه، مهارت بسیار خوبی است.

3 . بازی با لگو 

به یک کاوش فضایی فکر کنید ، لگو همین است یک موجودیت فضایی. هیچ فعالیت سرگرم کننده ای فضایی تر از این نیست که تعدادی قطعه را در دست بگیرید و مجبور باشید با خلاقیت آن ها را کنار هم قرار دهید تا سازه ای ساخته شود. این به شدت هوش فضایی و فانتزی را به بازی میگیرد و رشد میدهد. لگو فقط مخصوص کودکان نیست این را به یاد داشته باشید.

مطالعات متعدد نشان می دهند بازی هایی مانند لگو و اسباب بازی های ساختنی که در آن کودکان می توانند چینش های مختلفی با انواع مصالح آجری و قطعات بلوکی بیافرینند در بالا بردن مهارت چرخش ذهنی و تقویت هوش فضایی تاثیر زیادی ایجاد می نماید. در همین مورد نتایج اسکن مغزی کودکانی که در چند جلسه درگیر بازی لگو شده اند در مقایسه با کودکانی که طی دوره مطالعه این بازی را انجام نداده اند نشان می دهد که گروه آزمایش برای ساخت لغت های ترکیبی با کلمات داده شده، از سرعت و دقت پردازش بیشتری برخوردار بوده اند و فعالیت بیشتری در مناطقی از مغز که مرتبط با پردازش فضایی و حافظه کاری فضایی بوده است برای آنان ثبت گردیده است. این شواهد به خوبی نشان می دهند که بازی های ساختنی با تقویت و توسعه هوش فضایی ارتباط مستقیمی دارد.

4. از فضای ذهنی تان استفاده کنید

خیلی ها معتقدند که فضا و حافظه باهم مرتبط هستند. این به چه معناست؟ یعنی اینکه شما هر چقدر از فضاهای ذهنی تان بیشتر استفاده کنید حافظه قوی تری خواهید داشت. برای رسیدن به این مهم سعی کنید در گوشه و کنار خانه خود راه بروید و همه چیز را به خاطر بسپارید. سپس یک قدم زدن ذهنی را امتحان کنید و سعی کنید همه چیز را به یاد بیاورید. این یک راه سرگرم کننده برای به خاطر سپردن هر چیزی از شماره تلفن گرفته تا لیست مواد غذایی امروزی است و به شما آموزش می دهد تا دانش فضایی را تقویت کنید.

5 . بازی های ویدئویی را بازی کنید

مرور از طریق یک ویدیو یا بازی کامپیوتری اغلب به عنوان یکی از نمونه های اولیه نحوه آموزش اطلاعات فضایی خود استفاده می شود. بعضی از بازی ها حتی به طور اختصاصی ساخته شده اند تا هوش فضایی شما را رشد دهند. حتما آن ها را امتحان کنید و یک دنیای مجازی لگویی را نیز میتوانید تجربه کنید.

6 . یک نقشه ذهنی از شهر برای خود ایجاد کنید

Google Maps و سایر سیستم های GPS که به راحتی در دسترس هستند توانایی ما را در ایجاد نقشه های ذهنی از شهر خود محدود میکنند. سعی کنید دفعه بعد که یک سفر را شروع کردید در برابر درخواست خود برای برنامه ریزی مسیر از طریق یک برنامه هوشمند مقاومت کنید و دانش خود را نسبت به قسمت های مختلف شهر و مسیر ها به کار بگیرید.

7 . حل پازل 

اگر نمیتوانید از گوشی خود دوری کنید حداقل یکی از کار های مفیدی که میتوانید با آن انجام دهید این است که برنامه های تست مغز را که برای بهبود استدلال فضایی ذهنتان مفید است نصب کنید. ولی اگر میتوانید برای مدتی دستان خود را برای مدتی بدون گوشی تصور کنید حل مکعب روبیک و پازل را جایگزین آن کنید. هر دو هم فیزیکی هستند و هم فضایی که می تواند آموزش عالی برای هوش فضایی شما باشد.

مطالعاتی که بر روی تقویت هوش فضایی کودکان انجام شده است نیز نتایج جالب توجهی را بیان می کند. به عنوان نمونه پس از یک جلسه تمرین 20 دقیقه ای با پازل چرخش ذهنی، کودکان 6 تا 8 ساله نمرات آزمون ریاضی بالاتری در مقایسه با همتایان گروه کنترل کسب کردند. دانش آموزان آموزش دیده به ویژه در مشکلات جبری، مانند “2 +؟ = 7.” توانستند با استفاده از تجربه تمرینی خود، معادله را به شکل آسان تری (برای مثال “2 – 7 =؟”) تنظیم نمایند. در واقع این تمرین به آنها کمک کرده بود تا تجسم های بیشتری از یک امکان را بیابند.

همچنین برخی بررسی ها نشان می دهد که گفتگو در مورد داستان های تخیلی و نیز انجام بازی های فانتزی با دیگران هم در تقویت هوش فضایی کودکان تاثیر مثبتی دارد. استفاده از واژگان فضایی در مورد مکان ها هم می تواند موجب رشد هوش فضایی کودکان شود. در یک مطالعه، پیش دبستانی هایی که از کلمات فضایی (مانند بین، بالا، پایین و نزدیک) بیشتر در گفتگوهایشان استفاده شده بود بهتر می توانستند به بازتولید طرح های فضایی ساختنی با بلوک بپردازند. به عبارتی این واژگان فضایی به کودک فرصت می دهد تا به صورت اختصاصی سه بعدی فکر کند و فضای نگهداری بیشتری از موقعیت های مکانی در ذهن خود ایجاد نماید.

در پایان، بد نیست بدانید کودکانی که از هوش فضایی بالاتری برخوردارند به علت انجام اشتباهات کمتر و ارائه تخمین ها و حدسیات صحیح تر همواره مورد تشویق بیشتری قرار می گیرند و اعتماد به نفس افزون تری دارند.

برای مطالعه مقالات بیشتر اینجا کلیک کنید .