آموزش تار | صفرتا صد ساز ایرانی زهی_پوستی

خرید تار (Tar) هم در آثار موسیقی و هم در اشعار قرون وسطی ایران به چشم می خورد. اما مشخص نیست که تاری که در این اشعار و همچنین در تاریخ از آن یاد شده همین ساز فعلی باشد. همچنین در گذشته سازهایی وجود داشت که به آنها شیش تار، پنج تار و چهار تار می گفتند. اما این نام‌ها فقط تعداد سیم‌های هر ساز را به ما می‌گویند. با این حال همواره آموزش تار و نواختن آن به بخشی جدایی ناپذیر از موسیقی ایرانی و آثار هنرمندان در طول زمان بوده است.

با توجه به نقاشی های ساختمان چهلستون مربوط به زمان شاه عباس صفوی می توان چنین استنباط کرد که در آن زمان سازی مشابه تار کنونی وجود نداشته است. در یکی از این تابلوها که ضیافت شاه را نشان می دهد، سازهایی مانند نی، دف، قانون، کمانچه و ساز زهی مانند تار دیده می شود. اما می‌توان گفت که تار امروزی قدمت زیادی ندارد. احتمالا قدمت آن به 200 یا 250 سال پیش برمی گردد. قدیمی ترین تصویر تار مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار است. در این تابلو میرزا علی اکبر خان فراهانی در دربار به عده ای تار می آموزد.

تار در زمان فتحعلی شاه قاجار به تدریج به یک ساز رایج شهری تبدیل شد و محبوبیت آن مانند سازهای کلاسیک امروزی مثل گیتار و پیانو شهرت داشت. این ساز فقط خاص ناحیه آذربایجان است ولی سازی به نام رباب وجود دارد كه تا حدودي شبيه تار است و در بلوچستان و پاكستان و افغانستان نواخته مي شود اما تکنیک و منشا ان با تار بسیار متفاوت است.

ساز تار یکی از سازهای اصلی موسیقی ایرانی است. تار یک ساز زهی است که با مضراب نواخته می شود. این ساز را می توان هم به صورت تک نواز و هم به عنوان همراهی با سایر آلات موسیقی نواخت. در موسیقی ایرانی معمولا تار و تمبک را با هم می نوازند تا صدا با طیف بسامد بیشتری به گوش برسد.

ساختار تار؛

بدنه تار به شکل کاسه ای دوتایی است که عمدتا از چوب توت تراشیده شده است که روی آن غشایی نازک از پوست بره کشیده شده. کاسه کوچکتر را نقاره و کاسه بزرگتر را شکم می گویند. پس از کنار هم قرار دادن دو نیمه کاسه، گردن و سپس جعبه سرپنجه یا میخ نیز به آنها اضافه می شود. دو نوع جعبه گیره برای تار وجود دارد، سنتی و جدید که توسط استاد قنبری مهر طراحی شده است. طول گردن 45 تا 50 سانتی متر است و معمولاً با دو ردیف استخوانی موازی که یک نوار چوبی تیره بین آنها قرار دارد تزئین می شود. در سال های اخیر، برخی از پل ها از پلاستیک ساخته شده اند. تار را می توان به روش های مختلف کوک کرد. با این حال، برخی از کوک ها برای دستگاه های خاص ارجحیت بیشتری نسبت به سایرین دارند. برد تار تقریباً دو و نیم اکتاو و تا حد زیادی مشابه سه تار است. صفحه انگشت دارای بیست و پنج تا بیست و هشت پرده از جنس روده گوسفند قابل تنظیم است.

این بخش ها محل نت ها و پرده گیری توسط نوازنده است. نیمی از پلکتروم توسط موم پوشانده شده است تا نوازنده بتواند به راحتی آن را نگه دارد. اخیراً چند پلکتوم پلاستیکی نیز تولید شده است. هوانس آبکاریان یک ارمنی-ایرانی اهل شهر اصفهان بود. تارهای خود را با نام خانوادگی «یحیی» امضا کرد و به همین دلیل در میان مردم به یحیی شهرت یافت. ظاهراً او در سال 1931 درگذشت. برای نوازندگان ایرانی یک تار خوب همیشه با تار یحیی مقایسه می شود. محمود فرهمند، یوسف پوریا، ابراهیم برزی، ارژنگ ناجی و رامین جزایری از تارسازان شناخته شده امروزی هستند.

تفاوت تار و سه تار ، کدام بهتر است؟

علاوه بر تعداد سیم ها ، فرم دسته و در کل ساختار آن ، تار با سه تار حتی در نوع صدای تولیدی نیز متفاوت است. تار به خاطر پوسته خود هم در دسته سازهای پوستی و هم در دسته سازهای زهی قرار می گیرد، و به همین دلیل صدای لطیف تری داشته و مناسب همنوازی با تنبک می باشد.

اولین گام شروع آموزش تار؟

1- خرید تار خوب

خرید یک ساز خوب در شروع کار کمک بسیار زیادی در یادگیری شما می کند. اگر یک ساز آموزشی( مبتدی) تهیه کرده اید یا آن را قرض گرفته اید نیز خوب است. در کل برنده های سازنده تار مثل کلهر، یحیی و نیز برای شروع کار مناسب می باشند اما نکات زیر به شما در خرید یک تار مرغوب کمک زیادی می کند:

نکات مهم هنگام خرید تار

سیم گیر و خرک از جنس شاخ است اما پرده ها به دو دسته مصنوعی و طبیعی تبدیل می شوند اگر تار خریداری شده شما دارای پرده های مصنوعی برای راحتی کار و بهتر شدن صدا می توانید آن را با طبیعی تعویض کنید.

کاسه تار ممکن است دارای رگه های مختلفی باشد که الزام ممکن است طبیعی نباشد اما در یک ساز حرفه ای که به صورت یک پارچه از چوب توت ساخته شده دارای همان رگه های طبیعی چوب می باشد که البته تاثیری در صدا و یادگیری نداشته و جنبه زیبایی ظاهری دارد.

در خرید تار حتما همراه با یک فرد کاربلد بروید که بتواند با تار مقداری بنوازد تا اول اینکه صدای تار را تست کند، کوک تار ، ضخامت پوست و سالم بودن آن و سالم بودن سیم ها را چک کند. با همه این ها صدای تارهای مختلف متفاوت است و از نظر رسایی و بسامد بم و زیر بودن آن سلیقه شخص شما را می طلبد.

2- نت های لازم آموزش تار

برای کوک کردن تار خود از همان نت های سه تار؛ دو ، ر ، می ، فا است. با این تفاوت که سیم 1 و 2 با نت دو ، سیم 3 و 4 با نت سل ، سیم 5 دو بم ، سیم 6 نیز دو کوک می شود. برای کوک کردن تار یا هر ساز دیگر باید از تیونر های دستی یا به صورت اپ استفاده کنید. به مرور زمان گوش و شنوایی شما نت ها را به صورت مجزا می تواند تشخیص دهد، در این صورت نیاز به تیونر نیست و نوازنده با حافطه شنوایی خود می تواند ساز خود را با هرنت دلخواه کوک کند.

3- پوزیشن قرار گیری دست ها با مضراب

شیوه مضراب زدن اولین گام نواختن است. د رزمان قدیم تار را قرار دادن بر روی قفسه سینه خود می نواختند اما تار امروزی به شیوه آسان تری که یک پا را بر پای دیگر تکیه می دهید و تار خود را روی آن قرار می دهید. تار با دست راست نواخته می شود و اگر چپ دست هستید نیز سعی کنید با دست راست آموزش تار را شروع کنید.

بهتر است برای راحتی و شروع کار پای راست خود را بالاتر قرار دهید ( بوسیله جسمی زیر پا) تا قدری ساز به شما نزدیک تر شود همچنین می توانید کاسه تار را به سمت مایل به طوری که بتوانید سیم ها را ببینید و تسلط بر هر 6 سیم داشته باید قرار دهید.

نکته: در دست راست با انگشت سبابه مضراب قرار دارد در تار برخلاف سه تار الزاما باید با مضراب مخصوص خود نواخته شود.

4- تمرین کنید با مضراب تمرین کنید.

دست راست خود را از روی سیم گیر به جلو بیاورید، موازی کاسه، و ماهیچه زیر شست شما باید با سیم گیر در تماس باشد. مضراب یا همان قطعه فلزی نواخت را به صورت مایل نگه دارید، و آن را با برخورد به سیم ها از بالا به پایین تکان دهید درست مثل کبریت زدن، فقط مچ دست را حرکت دهید و هر چه مضراب عمودی تر گرفته شود صدای خشک تر و تیز تری ایجاد می شود و برعکس.

مضراب از بالا یه پایین را مضراب راست و مضراب از پایین به بالا را مضراب چپ اصطلاحا می گویند. علامت 7 فارسی بالا سر نت های نوشتاری شده را مضراب چپ می نامند و در صورتی که بالای نت عدد 8 فارسی باشد یا چیزی ننوشته شده باشد به صورت قرار داد مضراب راست نواخته می شود.

مضراب ریز، مجموعه از مضراب راست/ چپ به صورت هماهنگ در یک زمانبندی با یک نسبت بسامد و منظم نواخته می شود. راست – چپ و بعد از حرفه ای شدن با سرعت بسیار بالایی نواخته می شود.

نکته: مضراب راست باید به هر دو جفت سیم های هم تا زخمه بزند! سیم 1 و 2 باهم سیم 3 و 4 و سیم 5 و 6 نیز باهم همتا هستند در واقع این دوسیم با هم تشکیل یک سیم فرضی دوتایی می دهند.

نکته: در مضراب چپ قوانین نکته بالا بی اثر است و تنها به یکی از سیم ها با حرکت دست از پایین به بالا نواخته می شود!

5- برای آموزش تار روزانه زمان معینی تمرین کنید.

تمرینات مختلفی وجود دارد که به شما در بهبود سرعت ضراب زدن کمک می کند و در کنار آن به قوی تر شدن ماهیچه های دست و تقویت مچ کمک بسیار زیادی می کند.

تمرین روزانه در 3 یا 4 نوبت تاثیر بیشتری بر تمرین های تمام وقت دارد می توانید برای هر بخض از روز یک بازه 20 دقیقه قرار دهید و در مجموع به آن به طور روزانه پایبند باشید. در صورت رهعایت این نظم بعد از ماه ها تفاوت کار و مهارت شما با سایر افرادی که همزما با شما شروع کردند به وضوح دیده خواهد شد!

6- تقویت شنوایی را الویت قرار دهید.

یکی از مهم ترین گام ها در کل یادگیری موسیقی، تقویت شنوایی می باشد. تقویت شنوایی با شنیدن معمولی صداها و ملودی ها بسیار متفاوت است. معمولا بسیاری از هنرجوها در ابتدا مخصوصا اگر با تئوری موسیقی آشنا باشند ، فقط سعی می کنند نت پیدا کنند و آن را روی ساز خود اجرا کنند، این تمرین نه تنها بد نیست بلکه بسیار به آمادگی شما برای تبدیل به یک نوازنده حرفه ای شدن را سرعت می بخشد. اما نکته حائز اهمیت این است که درک و اجرا موسیقی بسیار به شنیدن و درک نت ها وابسته است ، اینکه شما با تمرین زیاد بتوانید نت ها را از یکدیگر تشخیص دهید و آن را روی ساز خود( هرنوع ساز کلاسیک و سنتی) اجرا کنید . این تمرین می تواند سرعت و مهارت شما را در صورتی که درست انجام شود تا 70 درصد بهبود ببخشد.

7- همراه تمرین آواز بخوانید.

یکی از بهترین روش های فراگیری موسیقی ایرانی مخصوصا در آموزش تار و آموزش سه تار، آواز خواندن به همراه تمرین است. (اااالبته آواز نه به معنی اون آواز سنتی شجریان بزرگ و چهچه و این حرفا ) خواندن و تکرار آن آوا با چند حروف ساده به شما کمک بسیار زیادی می کند تا ملودی، فاصله زمانی استراحت و اوج نت ها را دریابید و وابسته به دفتر نت یا فیلم های آموزشی نباشید!

برای شروع لازم نیست از حروف عجیب غریب استفاده کنید؛ استفاده از عبارت هایی مثل؛ لای لای، وای وای و …. با یک ریتم اما بلندی صدا را کنترل کنید، این کار علاوه بر لدت بردن از تمرین به تقویت تارهای صوتی شما نیز بسیار کمک می کند.

8- یادگیری با قطعه های معروف و محبوب

قطعه های معروف به شما اعتماد بنفس ادامه دادن در مسیر نوازندگی می دهند؛ سعی کنید با هر هدفی تار، سه تار یا هر ساز دیگری را که آموزش می بینید قطعه های معروف را الویت کار خود قرار دهید. اولین دلیل منایع بسیار زیاد آموزشی در سایت ها و مقالات مختلف و دسترسی سریع و آسان با آن است و بعد آن می توانید با الهام گرفتن از آن ها قطعه های دلخواه خود را با خلاقیت خود بسازید . دلیل دوم ، سرعت ماندگاری بالا در ذهن قطعه های مختلف است که ملودی آن راحت تر در ذهن می ماند و لازم به حفظ و تکرار بسیار زیاد است.

نوازندگان حرفه ای تار

محمد رضا لطفی

بهاره فیاضی

حمید متبسم

لطف الله مجد

داریوش طلایی

پیشنهاد من برای شما:

https://pioio.com/mag/2022/04/25/easylearnflute/ https://pioio.com/mag/2022/02/24/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af-%d8%a7%da%a9%d8%a7%d9%86%d8%aa-%d8%a7%d8%b3%d9%be%d8%a7%d8%aa%db%8c%d9%81%d8%a7%db%8c-%d9%be%d8%b1%d9%85%db%8c%d9%88%d9%85-spotify/ https://pioio.com/mag/2019/07/09/%d8%a2%d8%b4%d9%86%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%a8%d8%a7-5-%d9%85%d8%b2%db%8c%d8%aa-%d8%a2%d9%85%d9%88%d8%b2%d8%b4-%d9%85%d9%88%d8%b3%db%8c%d9%82%db%8c-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%da%a9%d9%88%d8%af%da%a9%d8%a7/