انواع مفاصل بدن و آشنایی با تشخیص پارگی رباط صلیبی

بسیاری از مردم امروزه از درد در ناحیه مفاصل خود رنج می برند؛ درد مفاصل دلایل گوناگونی دارد و باعث می شود فرد نتواند از انواع مفاصل بدن خود به درستی استفاده کند. ما در این جا به بررسی دلایل درد مفاصل می پردازیم و آسان ترین و بهترین راه های درمان درد مفاصل را بیان می کنیم. آشنایی با انواع مفاصل به افراد کمک می کند تا نوع درد خود را شناسایی کنند. هر نوعی از مفصل بیماری های خاصی را دارند گاهی مخصوص خودشان است. به همین دلیل شناسایی نوع مفصل باعث می شود شناسایی بیماری های آن آسان تر شده و فرایند درمانی بهت صورت گیرد. کتاب های پزشکی گوناگونی در زمینه ی شناسایی مفاصل نوشته شده اند و تقسیم بندی های گوناگونی را برای مفصل بدن معرفی می کنند اما ما در این مقاله مهم ترین تقسیم بندی مفاصل را به شما معرفی می کنیم. ساختار مفاصل آدمی بسیار خاص است و از چندین بخش گوناگون تشکیل می شود. شما بعد از مطالعه ی این مقاله می توانید با انواع مفاصل بدن آشنا شده و به راحتی بیماری های مربوط به هر کدام را شناسایی کنید.

مفصل چیست و به چه محل هایی مفصل گفته می شود؟

مفصل به محل هایی در بدن گفته می شود که دو استخوان متفاوت به هم می رسند. مفاصل بدن انواع مختلفی دارند که هرکدام وظیفه ی خاصی را برعهده دارند؛ اما در میان آن ها مفاصلی که باعث حرکت می شوند، بیشتر مورد توجه هستند، زیرا آسیب های آن ها نیز فراوان است. مفصل متحرک حاوی انواع گوناگونی از لیگامان ها یا همان رباط ها، مایع مفصلی، لایه های سازنده ی مایع مفصلی و کپسول مفصلی است که مهم ترین کار آن کمک به حرکت در فرد است. مهم ترین تقسیم بندی که برای انواع مفاصل بدن در نظر گرفته می شود تقسیم بندی بر اساس ساده یا پیچیده بودن یک مفصل است. مفاصل بدن هر چقدر پیچیده تر باشند بیماری های بیشتر و خطرناک تری نیز برای آن ها وجود دارد و زودتر فرسوده و از کار افتاده می شوند. پیچیده ترین مفصل بدن انسان مفصل زانو است که جدا از بخش های مختلف سیستم رباطی یا لیگامانی چندگانه نیز دارد. مفصل زانو به علت پیچیدگی و محل قرارگیری در معرض طیف وسیعی از آسیب ها قرار دارد. دردهای مفصلی در مفاصل پیچیده مانند مفصل زانو بیشتر به چشم می خوردند. ساده ترین آسیب شدیدی که به مفصل زانو ممکن است وارد شود پارگی رباط های آن به خصوص رباط صلیبی است.

پارگی رباط صلیبی

پارگی یکی از شایع ترین آسیب های است که انواع مفاصل بدن میبینند. پارگی این رباط به صورت شایع در ورزشکاران مختلف دیده می شود. پارگی رباط صلیبی درد وحشتناکی را برای فرد ایجاد می کند که گاهی درد ناشی از آن از دردهای شکستگی نیز بیشتر است. پارگی رباط صلیبی زمانی اتفاق می افتد که فرد در حال انجام یک حرکت ورزشی به صورت ناگهانی و سریع توقف می کند. علت نام گذاری این رباط با نام صلیبی به این علت است که این رباط در واقع دو رباط است که به صورت ضربدری بین استخوان ران پا یا فمور و استخوان ساق پا کشیده شده اند. افرادی که قبل از انجام حرکات ورزشی مفاصل خود را با حرکت های نرمشی گرم نمی کنند بیشتر گرفتار پارگی رباط صلیبی می شود. حرکات و نرمش های قبل از حرکات ورزشی باعث می شود اکسیژن کافی به رباط ها رسیده و هم چنین رباط ها کشش لازم را پیدا کنند تا در حین ورزش بتوانند کش بیایند اما زمانی که آمادگی کش آمدن شدید را نداشته باشند پاره می شوند. لذا به تمام ورزشکاران توصیه می شود قبل از انجام هرگونه حرکت ورزشی حتما به گرم کردن مفاصل خود با نرمش های مخصوص رشته ی ورزشی خود بپردازند تا از آسیب های رباط صلیبی در امان بمانند.

تشخیص پارگی رباط صلیبی

از آن جایی که پارگی این رباط در انواع مفاصل بدن درد شدید را برای فرد ایجاد می کند فرد ملزم به مراجعه به پزشک متخصص می شود. پزشک پس از معاینه و پرسیدن سوالاتی درباره ی دلیل ایجاد این درد به پارگی رباط های ناحیه ی زانو شک می کند. اما نمی تواند به طور دقیق تشخیص دهد که کدام رباط دچار پارگی شده است. به همین دلیل نیاز به روش های تشخیصی گوناگون دارد. مهم ترین و رایج ترین تشخیصی که برای فهمیدن پارگی رباط ها صورت می گیرد انجام تصویربرداری ام آر ای است. ام ار ای ویژگی خاصی که دارد این است که می تواند پارگی های بافت نرم مانند رباط ها را نشان دهد در صورتی دیگر روش های تصویربرداری معمولا این قابلیت را ندارند یا ضعیف هستند. در تصویر به دست آمده از ام ار ای پارگی رباط فرد مشخص می شود و پزشک می تواند نوع پارگی را تشخیص داده و روش درمانی مناسب را لحاظ کند.
گاهی برای تشخیص پارگی رباط مفصل از تصویربراداری اولتراسوند یا سونوگرافی نیز استفاده می شود. سونوگرافی توانایی کمتری در نشان دادن آسیب مفصلی نسبت به MRI دارد اما می تواند محل پارگی مفصل را به پزشک نشان دهد تا پزشک به کمک تصاویر آن بتواند اقدامات درمانی لازم را انجام دهد. ویژگی سونوگرافی و ام ار ای این است که به علت استفاده نکردن از اشعه های یونیزان نسبت به روش های دیگر تصویربرداری ایمن هستند.

انواع مفاصل بدن

مفاصل بدن بسته به کاربردشان ونیاز بدن به آن ها انواع گوناگونی دارند که هرکدام وظایف خاصی را دنبال می کنند.

• مفصل نیمه متحرک یا آمفی آرتروز Amphiarthrosis
  در این نوع از مفصل، دو استخوان، به وسیله رباط به هم متصل نمی شوند، بلکه یک نوع بافت خاص همبند آن ها را در کنار هم نگه می دارد. در این نوع از مفصل، دیگر رباط، کپسول مفصلی وغضروف وجود ندارد. این نوع مفصل در بین استخوان های ستون فقرات مشاهده می شود و بافتی که آن ها را به هم وصل می کند، دیسک نام دارد. این بافت همبند یا دیسک بسیار مستعد آسیب است و مشکلات مفصلی شایعی را برای بیمار ایجاد می کند. در این مفصل ها، استخوان ها حرکت دارند اما این حرکت به صورت آزادانه نخواهد بود.
• مفصل بدون حرکت یا سین آرتروز Synarthrosis
  در این نوع، بیش از دو استخوان شرکت دارند و استخوان ها توسط غضروف های خاصی کنار هم قرار می گیرند. استخوان ها در محل مفصل بدون حرکت، دندانه دار هستند و مانند زیپ در داخل هم قرار می گیرند که به این محل ها سوچور می گویند. این مفصل در جمجمه وجود دارد و در آن هیچ گونه حرکتی وجود ندارد.
• مفصل متحرک یا دی آرتروز Diarthrosis
  در بین انواع مفاصل بدن این نوع مفصل، دو استخوان شرکت دارند که می توانند در جهات مختلف مانند شانه یا تنها در دوجهت مانند آرنج حرکت کنند. این نوع مفصل خود به 6 نوع متفاوت تقسیم می شود که در ادامه درباره ی آن ها توضیح خواهیم داد.

 اجزای مفصل متحرک یا دی آرتروز

• لیگامان ها یا رباط ها: لیگامان ها، رشته های محکم از جنس بافت همبند هستند که در اطراف کپسول مفصلی یا در داخلی کپسول مفصلی به استخوان ها متصل می شوند و از جدا شدن استخوان های انواع مفاصل بدن جلوگیری می کنند و به عبارت دیگر، نوعی پایداری به مفصل می بخشند.
  مفصل های بدن انسان به گونه ای طراحی شده اند که استخوان های آن در جهات مشخصی حرکت کنند، لیگامان ها حرکات این استخوان ها در جهت مورد نیاز را تامین می کنند و از حرکات دیگر، جلوگیری به عمل می آورند. رباط یا لیگامان را می توان اصلی ترین جز مفصل به حساب آورد.
  لیگامان ها عصب کشی خاص و بسیار قویی در داخل خود دارند که حس آن ها را تامین می کند؛ به گونه ای که گاهی درد ناشی از پارگی رباط از درد ناشی از شکستگی استخوان شدیدتر است.
• غضروف یا کارتیلِیج: لایه ای نازک از بافت همبند است که سر استخوان ها را در محل مفاصل می پوشاند. وظیفه ی اصلی غضروف بدین گونه است که از تماس مستقیم استخوان در محل مفاصل و سابیدگی آن ها جلوگیری می کند. شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین بخش های یک مفصل غضروف های آن هستند زیرا بدون آن ها حرکت مفصل تقریبا غیرممکن می شود و فرد توانایی حرکت را از دست می دهد. در مواردی که غضروف مفصل از بین می رود بیماری هایی مانند آرتروز ایجاد می شوند.
• کپسول مفصلی: لایه و پرده ای محکم است که اطراف مفصل را می پوشاند و در قسمت های انتهایی غضروف، محکم به استخوان متصل می شود.
  
• لایه سینوویال: لایه سینوویال، سطح داخلی کپسول مفصلی را می پوشاند و وظیفه ی اصلی آن ترشح مایع مفصلی است. این لایه، یکی از شایع ترین دلایل بیماری های مفصلی به حساب می آید و در بیماری های مفصلی زیادی درگیر می شود و به دلیل ساختار خاص خود، درمان درد مفاصل را تا حدی با مشکل رو به رو می سازد.
• مایع مفصلی: مایعی لیز است که از سلول های لایه ی سینوویال ترشح می شود و فضای داخلی کپسول مفصلی را به طور کامل پر می کند. وظیفه ی اصلی این مایع، فراهم کردن امکان حرکت و لغزش غضروف ها روی هم است و از خشک شدگی این غضروف ها در محل مفاصل جلوگیری می کند.
• مینیسک: منیسک، ساختاری شبیه غضروف دارد و تنها در مفصل زانو وجود دارد و وظیفه ی اصلی آن جذب کنندگی ضربات و فشارهای خارجی تحمیل شده به مفصل زانو می باشد. تشخیص بیماری های مربوط به این بخش از مفصل نیز به کمک دستگاه ام ار ای امکان پذیر است.

انواع مفصل متحرک

• مفصل محوری Pivot joint

در این نوع مفصل ملاک اصلی، محور اصلی و مرکزی استخوان است به گونه ای که یکی از استخوان های شرکت کننده در این مفصل حول دیگری می چرخد، مانند مفصل بین استخوان های اولنا و رادیوس یا همان زندزیرین و زبرین در ساعد دست.

• مفصل لولایی Hinge joint
  این مفصل همان گونه که از نامش پیداست، عملکردی شبیه لولای در دارد، یعنی تنها توانایی حرکت در یک جهت را دارد؛ مانند زانو و آرنج
  
  رباط های کناری یا در اصطلاح پزشکی کو-لترال در این مفاصل به گونه ای است که تنها اجازه حرکت به جلو و عقب را به آن ها می دهد و از حرکات کناری آن ها جلوگیری می کند. این نوع مفاصل رباط های داخلی نیز دارند؛ مانند رباط صلیبی در زانو که امکان انعطاف پذیری به آن ها می دهد، اما مستعد درد و آسیب های زیادی نیز می باشد.
• مفصل لقمه ای Condyloid joint

این نوع مفصل،در بین انواع مفاصل بدن تعداد خیلی کمی در بدن دارد و تنها در استخوان های مچ دست دیده می شود، به گونه ای که یکی از استخوان ها، بیضی شکل است و داخل سر دیگری حرکت می کند.

• مفصل گوی و کاسه ای Ball and socket joint

دو استخوان شرکت کننده در این نوع مفصل شکل خاصی دارند، به گونه ای که سر یکی از آن ها به شکل کروی و گوی مانند بوده و سر استخوان دیگر به شکل خاصی مقعر و کاسه مانند می باشد. در این مفصل سرِ گوی شکل داخل کاسه قرار گرفته و با رباط های داخلی محکم می شود و در بیرون نیز رباط های طرفی آن را حمایت می کنند. این مفصل آزادانه ترین مفصل در بین انواع مفاصل بدن است و امکان حرکت در تمام جهات را دارد و در شانه و مفصل سرِ ران یا فمور با لگن دیده می شود. در رفتگی های این مفصل به شدت شایع است.

• مفصل لغزنده Sliding joint
  استخوان های شرکت کننده در این نوع مفصل، اندکی در کنار هم لغزش دارند. رباط های به شدت محکمی که در اطراف آن ها قرار دارد، اجازه ی دامنه ی وسیع حرکت را به آن ها نمی دهد. این نوع مفصل بین 8 استخوان مچ دست، دو استخوان ساکروم و ایلیوم لگن و استخوان های گوش میانی دیده می شود.
• مفصل زینی شکل Saddle joint

دو استخوان شرکت کننده در این مفصل مانند زین اسب روی هم قرار می گیرند و امکان حرکت در تمام جهات برای آن ها وجود دارد. در بین انواع مفاصل بدن این نوع مفصل بین استخوان های مچ دست و کف دست دیده می شود.الان شما انواع مفاصل بدن را می شناسید و می توانید بیمارهای مربوط به هرکدام را تشخیص دهید. پزشکان با شناسایی انواع مفاصل بدن و بیماری های مربوط به آن روش های درمانی مناسب را برای درمان دردهای گوناگونی که در محل مفاصل ایجاد می شود را لحاظ کنند.