واریکوسل چیست؟ و تشخیص آن چگونه صورت می گیرد؟

یکی از مشکلاتی که درصد زیادی از مردان و جوانان را به خود گرفتار کرده است، واریکوسل است که در موارد شدید حتی می تواند توانایی باروری را از فرد بگیرد. جوانان مبتلا به واریکوسل ترس زیادی از آینده و زندگی جنسی خود دارد و بعضی از جوانان نیز آن را بدون درمان دانسته و ناامید شده اند، در حالی که واریکوسل نه تنها بسیار شدید نبوده بلکه درمان های سریع و آسانی نیز دارد و فرد بعد از درمان می تواند به راحتی به زندگی خود برگشته و از بارداری خود اطمینان خاطر داشته باشد.ما در این مقاله سعی می ‌کنیم بهترین و موثرترین راه های تشخیص واریکوسل را در مراحل مختلف آن به شما معرفی کرده و راه های پیشگیری از آن را به شما بیاموزیم پس این مقاله را از دست ندهید.

آناتومی دستگاه تولید مثل مردان

قبل از آن که بتوانیم به توضیح واریکوسل بپردازیم باید درباره ی آناتومی  و فیزیولوژی دستگاه تولیدمثلی مردان توضیح کوتاهی بدهیم.دستگاه تولید مثلی مرد کمی پیچیده است و شرایط خاصی نیاز دارد. دستگاه تناسلی مرد به علت ساختار آن در معرض بیماری ‌های گوناگون قرار می گیرد. دستگاه زنیتال یا تولید مثل مردان شامل بخش های زیر است:

1. کیسه بیضه یا اسکرتوم
   کیسه ای پوستی عضلانی است که اطراف بیضه ها را می پوشاند و وظیفه ی آن حفظ تعادل دمایی بیضه ها برای تولید سلول های جنسی یا اسپرم است.
2. بیضه ها یا تستیس
   بیضه ها داخل اسکروتوم قرار دارند و درون آن ها پر از لوله های پر پیچ و خم است که وظیفه تولید هورمون های جنسی و اسپرم را بر عهده دارند.
3. مجرای اپی دیدیم
   این مجرا به شکل لوله های توده ای شکل است که بر روی سطح خلفی و فوقانی بیضه ها قرار دارد. وظیفه اصلی این مجرا ذخیره و نگه داری اسپرم ها است تا آن ها مراحل بلوغ خود را تکمیل کرده و توانایی حرکت و لقاح پیدا کنند.
4. مجرای دفرنس
   که از انتهای اپی دیدیم آغاز می شود و به مجرای انزالی اسپرم متصل می شود و وظیفه ی آن هدایت اسپرم ها است.
5. وزیکول سمینال
   غده های کوچکی هستند که در پشت مثانه قرار دارند و مواد مغذی لازم برای تغذیه اسپرم را تولید می‌ کنند.
6. غده پروستات
   غده ی کوچک مخروطی شکلی است که در زیر مثانه قرار دارد و ترشحات شیری رنگ را به مایع منی اضافه می کند. پروستات نقش مهمی خنثی کردن PH اسیدی مجرای تولید مثلی زن دارد. پروستات با خنثی کردن این مایعات اسیدی نقش مهمی را در باروری فرد ایجاد می ‌کند اما غده پروستات در مقابل این نقش مهم یک مشکل بزرگ نیز دارد و آن هم سرطانی شدن این غده می باشد به طوری که سرطان پروستات دومین سرطان شایع جهان به حساب می آید و هم چنین لازم به ذکر است درمان های زیادی نیز برای آن وجود دارد اما پزشکان درمان گیاهی سرطان پروستات را بهترین شیوه می دانند.
7. آلت تناسلی
   بخش خروجی منی می باشد که ساختار اسفنجی داشته و از تنه و کلاهک تشکیل شده است. یکی از کارهای آلت تناسلی مردان ایجاد حالت نعوظ است که باعث می شود مرد و زن بتوانند مقاربت و رابطه ی جنسی انجام دهند.
8. اسپرم
   به سلول های تولیدمثلی جنس نر، اسپرم گفته می شود. اسپرم شکل خاصی دارد که به آن توانایی حرکت و لقاح را می دهد. اسپرم طبیعی در آقایان از سه بخش سر، گردن و دم تشکیل شده است که هرکدام از این بخش ها نقش اساسی در حرکت و لقاح اسپرم برعهده دارند.

واریکوسل چیست؟

واریکوسل به حالتی گفته می شود که در آن سیاهرگ ها یا وریدهای که خون بیضه ها تخلیه می کنند و هم چنین دارای خون تیره هستند متسع می شوند. علت نام گذاری واریکوسل به این دلیل است که این بیماری شبیه بیماری واریس است که در آن عروق پا همین حالت را پیدا می کنند یعنی وریدها متسع می شوند.بیضه های مردان ویژگی های خاصی دارند که برای تولید اسپرم آن ها را توانا می کنند. یکی از این ویژگی ها این است که باید در دمای پایین تر از دمای طبیعی بدن داشته باشند. نرمال ترین دما برای آن ها 2 الی 3 درجه پایین تر از دمای طبیعی بدن است  که این همان دلیل قرارگیری بیضه های مردان در خارج بدن می باشد. در واریکوسل زمانی که سیاهرگ هاب بیضه ها متسع می ‌شوند، جریان خون بیضه نمی ‌تواند مانند قبل گردش داشته باشد و ممکن است دمای بیضه ها افزایش یابد که در این صورت احتمال آسیب به روند تولید اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم در مردان وجود دارد.

در مقاله منتشر شده در سال 2017 در کالج پزشکی انگلستان، یکی از دلایل شایع ناباروری در مردان واریکوسل بیان شده است، اما جای نگرانی نیست چون این اتفاق در مراحل و گریدهای شدید واریکوسل اتفاق می ‌افتد و در درجات تخفیف آن ناباروری مردان کمتر دیده می شود.

 سنی شایع بروز واریکوسل در مردان چه زمانی است؟

واریکوسل در هر دوره از زندگی مرد ممکن است بروز کند اما به دلیل نداشتن علایم شدید، تشخیص آن گاهی دشوار است. شایع ترین زمان برای بروز واریکوسل معمولا سنین بلوغ و بعد از آن، یعنی از 15 تا 25 سالگی در نظر گرفته می شود.مطالعات نشان می دهد در صورتی که واریکوسل قبل از بلوغ بروز کند، می ‌تواند باعث کوچک ماندن بیضه ها شود. بروز واریکوسل در سنین میان سالی از اهمیت کمتری برخوردار است  و احتمال کمتری برای پیشرفت به سوی درجات شدید آن وجود دارد اما بروز آن در سنین باروری فرد بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا اگر به آن توجه نشود ممکن است باعث ایجاد ناباروری در فرد شود.

مراحل و گریدهای واریکوسل کدامند؟

پزشکان و محققان برای تشخیص بهتر واریکوسل، آن را در چهار گروه اصلی تقسیم بندی می کنند که این تقسیم‌ بندی کمک زیادی به درمان آن می کند. این چهار گروه به شرح زیر است:

1. گرید 1
   وریدها هنگام زور زدن فرد متسع می شود یعنی هنگامی که فرد تحت فشار قرار می‌ گیرد مانند حبس تنفس، این عروق متسع می‌ شود.
2. گرید 2
   در این حالت زمانی که فرد می ایستد، در بالای بیضه ها پزشک می تواند وریدها که متورم شده اند را لمس کند.
3. گرید 3
   شدیدترین نوع واریکوسل است که در آن وریدها زمانی که فرد ایستاده است قابل دیدن هستند و دیگر نیازی به لمس کردن نمی باشد. حتی گاهی این مرحله آن قدر شدید می شود که برآمدگی های کرمی شکل بزرگی در بالای بیضه دیده می شود. در این حالت از واریکوسل احتمال زیادی برای ناباروری فرد وجود دارد و اگر اقدامات درمانی به موقع صورت نگیرد ممکن است به ناباروری دائمی فرد یا عقیمی منجر شود.
   
4. واریکوسل ساب کلینیکال
   در این نوع از واریکوسل فرد بعضی از علائم واریکوسل را دارد که پزشک شک می‌ کند که شاید فرد واریکوسل داشته باشد اما هرچه معاینه می کند، نمی تواند آن را لمس کند یا تشخیص دهد، لذا درخواست تصویربرداری های کلینیکی مانند سونوگرافی را می دهد.
   در موارد اندکی حتی ممکن است پزشک درخواست تصویربرداری اشکه ایکس با تزریق ماده حاجب را بدهد که این ماده به صورت وریدی به بیمار تزریق می شود. این نوع از تصویربرداری ممکن است به پزشک در تشخیص انسداد های خاصی که به کمک سونوگرافی بررسی نشده اند کمک کند.

دلایل ایجادکننده ی واریکوسل در آقایان چیست؟

خون روشن توسط  سرخرگ ها وارد بیضه ها می شود و اکسیژن و مواد غذایی را برای آن ها می آورد. سپس خون توسط سیاهرگ ها از بیضه ها خارج می شود. قدرت انقباضی سیاهرگ ها و فشار سیاهرگی به اندازه ی فشار سرخرگی قوی نمی باشد و در نتیجه سیاهرگ ها نمی توانند خون را با فشار به جلو هدایت نمایند و برای این که خون درون آن ها به عقب باز نگردد داخل خود دریچه هایی دارند که این دریچه ها در عروق پا به دریچه های لانه کبوتری معروف هستند. وظیفه ی اصلی این دریچه ها این گونه است که اجازه ی عبور خون سیاهرگی به سمت قلب را می دهند اما از بازگشت آن جلوگیری به عمل می آورند.

زمانی که این دریچه ها خراب می شود خون درون سیاهرگ ها به آسانی به عقب باز می گردد و در عروق پا باعث ایجا واریس می شود و در مورد بیضه ها نیز باعث ایجاد واریکوسل می شود. یعنی در اثر بازگشت خون، سیاهرگ هاشروع به متسع شدن می کنند که در نتیجه ی آن واریکوسل بروز می کند. واریکوسل در سمت چپ و بیضه ی چپ شایع تر است و علت آن هم این است که وریدهای بیضه ی چپ به سیاهرگ های رنال یا کلیوی می ریزند. زمانی که فرد دچار مشکل کلیوی می شود یا اتفاقی برای کلیه های او می افتد، خون این سیاهرگ ها به بیضه  پس زده می شود و با برگشت خون به بیضه ی چپ باعث اتساع سیاهرگ های داخل کیسه بیضه شده و واریکوسل ایجاد می شود.

تشخیص واریکوسل در آقایان چگونه صورت می گیرد؟

نکته‌ ای که درباره ی واریکوسل وجود دارد این است که ممکن است فرد مبتلا به این بیماری تا مدت زمان زیادی متوجه وجود واریکوسل در خود نشود و تشخیص آن به دنبال یک سری اتفاقات صورت گیرد. یکی از اتفاقاتی که ممکن است باعث تشخیص واریکوسل شود مراجعه فرد به پزشک به دلیل ناباروری است. یعنی فرد به پزشک مراجعه می ‌کند و از مشکل ناباروری خود شکایت می کند در این صورت پزشک پس از معاینه متوجه وجود بیماری واریکوسل در او می شود. البته دلایل دیگری نیز برای کشف واریکوسل در فرد وجود دارد مانند کنجکاوی افراد برای عدم وجود این بیماری در خودشان و … که فرد به پزشک مراجعه کرده و متوجه واریکوسل در خود می ‌شود. موارد دیگری نیز وجود دارند که فرد را به سمت تشخیص این بیماری سوق می دهند. برای مثال فرد با شکایت از درد کشنده در بیضه یا احساس سنگینی در بیضه یا عدم تقارن و کوچک بودن یک بیضه به پزشک مراجعه می ‌کند و پزشک پس از انجام معاینات ساده متوجه واریکوسل در او می‌ شود. البته گاهی پزشک شک دارد که تشخیص او صحیح است یا خیر که در این صورت برای بیمار درخواست سونوگرافی می دهد. سونوگرافی با امواج فراصوت یکی از اصلی ترین راه های تشخیصی برای تشخیص واریکوسل به حساب می‌ آید به نحوی که وقتی پزشک به تشخیص واریکوسل و بیماری های دیگری در بیضه ها شک دارد، این روش تصویربرداری را درخواست می دهد.

بعضی از افراد ممکن است نسبت به این روش تصویربرداری وحشت داشته و نگران باشند اما باید گفت که این دستگاه بر خلاف رادیولوژی معمولی و سی تی اسکن که از اشعه ایکس استفاده می کنند هیچ خطری ندارد و پزشک تنها از یک ژل استفاده کرده و پروب سونوگرافی را روی محل مورد نظر حرکت می دهد و تصویر ارگان مورد نظر را در مانیتور مشاهده و تشخیص خود را می دهد.

علائم واریکوسل در مردان کدام است؟

واریکوسل همان گونه که بیان شد علائم واضحی ندارد که فرد با آن به پزشک مراجعه کند اما در بعضی موارد واریکوسل علائمی را از خود نشان می دهد. برخی از این علائم به شرح زیر است:

1. درد مبهم و غیر قابل فهم در نایه ی بیضه ها
2. احساس سنگینی در داخل بیضه ها
3. کشیدگی بیضه ها
4. رگ های داخل کیسه بیضه متسع می شوند و زمانی که فرد اسکروتوم یا کیسه ی بیضه را لمس می کند، زیر دست چیزهایی شبیه کرم خاکی را حس می‌ کند که همان عروق هستند. گاهی واریکوسل آن قدر شدید می شود که کیسه ی بیضه ها شبیه یک کیسه پر از کرم می ‌شود.
   
5. احساس ناراحتی مبهم در بیضه ها یا حتی در داخل کیسه بیضه
6. کوچک شدن بیضه به علت عدم خون رسانی درست به آن
7. واریکوسل در اکثر موارد تنها در یک بیضه بروز می کند و اگر فرد، این موارد را در هر دو بیضه احساس کرد قطعاً باید پزشک را مطلع سازد.

در بین تمام علائم ذکر شده واضح ‌ترین علامتی که برای واریکوسل بیان می‌ شود همان متسع شدن عروق و تبدیل شدن کیسه ی بیضه به حالتی شبیه یک کیسه پر از کرم است .