آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان
بیمـاری آلزایمـر یـک نـوع اختـلال عملکـرد مغـز اسـت کـه به تدریج حافظه و توانایی هـای ذهنی دیگــر ماننــد تفکــر، استدلال و قضاوت فرد را تحـت تأثیر قرار میدهـد. ایـن بیماری علاج ناپذیر اولیـن بار توسط روانپزشــک آلمانــی بـه نـام آلویـز آلزایمـر در سـال ۱۹۰۶ میلادی معرفی شـد. در حـال حاضـر بیـش از 35 میلیـون نفـر در سراسـر جهـان بـه بیمـاری آلزایمر مبتلا هســتند. این بیماری غالبــا در افــراد بــالای 65 ســال بروز میکنــد، هــر چنــد آلزایمــر زودرس با شیوع کمتر می تواند در سنین بسیار پایین تر مشاهده شود. احتمـال بـروز ایـن بیمـاری بعـد از سـن 65 سـالگی هــر 5 سال دو برابــر میشود.
در بیمــاری آلزایمر، تجمع غیرطبیعـی پروتئینی بــه نــام آمیلوئیـد بتـا در خارج سلـولهای عصبی و پروتئیـن تائـو در داخل این سلــولها مشاهده میشــود. تجمــع بزرگتــر آمیلوئیـدهای بتـا را پلاک هــای آمیلوئیـدی می نامنـد و به تجمـع غیرطبیعی پروتئین تائو در داخل سلولهای عصبی کلافه های نوروفیبریلاری (NFT ) میگویند. تجمعـات پروتئینی تشکـیل شده در خارج و داخــل سلولهای عصبـی، سـبب ایجـاد اختـلال در ارتباطـات شـبکه نورونـی می شود که تخریب نورون های خاصی را در پیش دارد.
امروزه شواهد روزافزونـی وجـود دارد کـه بیمـاری آلزایمـر را یـک اختـلال عروقـی و يـا اختـلال در جریـان خـون مغز معرفی می کند.(آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان )
مطالعــات انجــام شــده بــا روش MRI و داپلـر در انسـان نشـان داد کـه جریـان خـون مغـز در حالـت استراحت به طور معنـی داری در بیمـاران مبتـلا بـه آلزایمـر کاهش می یابـد و ایــن امــر احتمــالا یک واقعه اولیه یا زودرس در آســیب زایی بيماري آلزایمر می باشـد. مطالعــات تصویربرداری مغز در انسان و مدل هـای حیوانـی ،پیشـنهاد کننـده ایـن اسـت کـه اختـلال عملکـرد عـروق مغـزی قبـل از کاهـش عملکـرد شـناختی و بـروز تغییـرات تحلیـل برنـده عصبـی اتفاق میافتـد .
حـدود 5 درصـد مـوارد بیمـاری آلزایمـر از نـوع ارثـی یـا فامیلـی FAD بوده و بـه دلیـل جهــش در ژن پرســینیلین1 و 2 واقــع بــر کرومــوزوم 1 و 14 یا در ژن پروتئین پیشسـاز آمیلوئیـد APP واقـع بـر کرومــوزوم 21 ایجاد می شود.
اما بخش عمده ای از مـوارد بیمـاری آلزایمـر یعنـی حـدود 95 درصـد و یـا حتـی بیشـتر از نـوع آلزایمـر پراکنـده(SDAT) می باشد.
علایم بالینی بیماری آلزایمر :
علایـم بیمــاری آلزایمــر شــامل از دســت دادن حافظــه، تغییـرات شـخصیتی، افسـردگی، اضطـراب و سـایر اختـلالات ذهنــی می باشــد. امــروزه متأســفانه تشــخیص قطعــی بیمـاری در مراحـل اولیـه مشـکل و تنهـا راه قطعـی تشــخیص بیمــاری از طریــق نمونه برداری می باشــد، ولــی میتــوان بــا اســتفاده از علایم کلینیکــی بــه تشــخیص احتمالـی ایـن بیمـاری رسـید.
تشـخیص ایـن بیمـاری توسـط پزشـک و بـا بررسـی تاریخچه سـلامت بیمـار و انجـام برخـی معاینـات جسـمانی و روانـی و آزمایش هایـی چـون سـی تـی اســکن، MRI مغــز، نــوار مغــزی، آزمایــش مایــع نخــاع و یــا آزمون هــای روانــی حافظــه انجــام می پذیــرد.
امـروزه اسـتفاده از آزمـون MRI مغـز افـراد مبتـلا میتوانـد بـه تشـخیص بیمـاری آلزایمـر کمـک کنـد. کاهـش 90-85 درصـد حجـم هیپوکامـپ مغـز ایـن بیمـاران نسـبت بـه افـراد سـالم میتوانـد بـه تشـخیص بیمـاری کمـک کنـد. بـه نظـر میرسـد در صـورت تشـخیص آمیلوئیـد بتـا در مایـع مغـزی نخاعــی بتــوان 25 ســال قبــل از شــروع علایـم اولیــه ،ایــن بیمـاری را تشـخیص داد. امـا هنـوز مطالعـات بـر روی مایــع مغــزی -نخاعــی و پلاســماي افــراد مبتــلا در جهــت یافتـن نشـانگرهای مناسـب بـرای تشـخیص قطعـی بیمـاری تحــت بررســی و تحقیــق مي باشــد.
عوامل مؤثر در ابتلاء به بیماری آلزایمر:
عوامـل مؤثـر در ابتـلاء بـه بیمـاری آلزایمر شـامل سـن، ژنتیک و جنسیت هسـتند کـه بـه اختصار بررسـی میشـوند.
سن :
در بیمـاری آلزایمـر یکـی از عواملـي کـه اغلـب نادیـده گرفتـه شـده اسـت سـن اسـت. حتـی در افـرادی کـه از نظـر ژنتیکـی مســتعد ایــن بیمــاری هســتند به نــدرت ایــن بیمــاری قبــل از 55 ســالگی بــروز میکنــد و یــک رونــد تحلیــل نورونــی وابســته بــه ســن مشــاهده میشــود. بــه نحــوی 7-10 درصـد افـراد زیر 60سال و تقریبا 40 درصـد افـراد بـالای 60 سـال و تقریبـا 40 درصد افراد بالا 80 ســال از ایــن بیمــاری رنــج میبرنــد. تحقیقــات نشــان میدهــد کــه متوســط طــول عمــر بیمــار پــس از شــروع علایم حـدود 10 سـال اسـت.
ژنتیک :
در 50 درصــد بیمــاران مبتــلا بــه بیمــاری آلزایمــر حداقــل یـک ارتبـاط نسـبی درجه اول بـا افـراد مبتـلا بـه زوال عقـل وجــود دارد. مطالعــات زیــادی نشــان میدهــد کــه وجــود یـک فـرد بیمـار در فامیـل، ریسـک ابتـلاء بـه ایـن بیمـاری را تــا چهــار برابــر افزایــش می دهــد. جهــش حداقــل چهــار ژن در بیمــاری آلزایمــر دخالــت دارنــد کــه عبارتنــد از؛
الــف- ژن پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد: APP یــک نــوع گلیکوپروتئیــن داخــل غشــایی اســت کــه توســط کرومــوزوم 21 کدبــرداری میشــود و در واقــع یــک عامــل بســیار مهــم در بیماری زایــی بیمــاری آلزایمــر مي باشـد.
APP جهــت تولیــد پپتیدهــای آمیلوئیــد بتــا آبگریــز، پــس از ترجمــه و پــردازش تحــت پروتئولیــز قــرار می گیــرد. در بعضــی خانواده هــای مبتـلا بــه بیمــاری آلزایمــر، وراثــت اتوزومـال غالـب بـا جهـش کرومـوزوم 21 دیـده میشـود.
ایـن جهـش کـه در توالـی مربـوط بـه کـد کـردن آمیلوئیـد بتـا رخ میدهـد باعـث افزایـش تولیـد آمیلوئیـد بتـا و یـا تجمـع خـود بــه خودی آمیلوئیــد بتــا شــده كــه در نهايــت بــه رســوب پلاک هــای آمیلوئیــد منتهــی میشــود. ایــن تغییــرات در بیمــاران بــا ســندرم داون کــه تریزومــی کرومــوزوم 21 دارنــد، نیــز دیــده شــده اســت.
ب – ژن آپولیپوپروتئیــن Apo E : (Apo E) E که نوعی گلیکوپروتئیــن اســت و در انتقــال کلســترول و متابولیســم لیپوپروتئیــن دخالــت دارد.
Apo Eبــه طــور طبیعــی در الیگودندروســیتها، آستروســیتها و میکروگلیاهــای مغــز دیـده میشـود. تحقیقـات قابـل توجهـی روی آپولیپوپروتئیـن E نــوع4( E4 Apo )انجــام شــده اســت کــه نشــان میدهــد ایــن پروتئیــن در بیمــاری آلزایمــر هــر دو نــوع فامیلــی و پراکنـده وجـود دارد. از طرفـی عمـل ایـن پروتئیـن در ایجـاد بیمــاری ،وابســته بــه دوز میباشــد؛یعنــی در افــرادی کــه در آلـل نـوع 4 ژن ایـن پروتئیـن هموزیگـوت هسـتند احتمـال ابتـلا ء بـه بیمـاری در آنهـا بیشـتر از افرادی اسـت که نسـبت بــه ایــن ژن هتروزیگــوت می باشــند .
آپولیپوپروتئیــن E کــه در توزیــع کلســترول بیــن نورونهــا نقــش دارد، بـه طـور مسـتقیم در افزایـش خفیـف کلسـترول سـرم و احتمـاال در رســوب و تجمــع آمیلوئیــد بتــا نیــز مؤثــر اســت. البتــه بایـد خاطـر نشـان کـرد کـه وجـود ایـن ژن بـرای گسـترش بیمـاری لازم و کافـی نیسـت و حتـی آزمایـش بـرای وجـود ایــن ژن هنــوز نتوانســته اســت به عنــوان نشــانه هایی از پیش بینی بروز الزایمر باشد.
ژن پروتئیـن پرسـینیلین 1( PS1 )و پرسـینیلین 2( PS2 🙂
پروتئیــن پرســینیلین(PS1) و(PS2 )در غشــاهای داخــل ســلولی از جملــه پوشــش هســته، شــبکۀ آندوپالســمی و دسـتگاه گلـژی وجـود دارد. اگرچـه هنـوز عمـل دقیـق ایـن پروتئینهــا مشــخص نشــده اســت ولــی بــه نظــر میرســد پروتئیــن پرســینیلین در کنتــرل آپوپتــوز دخالــت دارد.
از طرفــی پروتئیــن پرســینیلین PS1 در نورونزایــی طبیعــی و حیــات نورونهــا و نیــز ســلولهای اجــدادی14 نواحــی ویــژۀ مغـز شـرکت دارد. همچنیـن ایـن پروتئیـن در فعالیـت آنزیـم گامـا سـکرتاز15 دخالـت داشـته و بـرای تقسـیم پروتئولیتیـک پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد و تولیــد آمیلوئیــد بتــا الزم اسـت. بیشــترین مــوارد فامیلــی زودرس بیمــاری آلزایمــر توســط جهــش ایــن ژنهــا (PS1) و(PS2 ) بــروز می نمایــد. وقــوع جهــش در هــر دو ژن باعــث افزایــش تولیــد آمیلوئیــد بتــا 42 در محیــط کشــت ســلولی و نیــز در مغــز موشهــای تراریخــت بــا علایمــی شــبیه آلزایمــر زودرس میگــردد.
در بررســی ها عامــل ژنتیــک، علــت اساســی و مکانیســم عامـل محیطـی هنـوز مشـخص نیسـت امـا احتمـالات ژنتیکــی در ایــن بیمــاری دخیــل است.
جنسیت :
شــیوع بیمــاری آلزایمــر در زنــان نســبت بــه مــردان بیشــتر اســت. بــه نظــر میرســد احتمــال ابتــلاء زنــان بــا ژنوتیــپ هتروزیگــوس آپولیپوپروتئیــن نســبت بــه مــردان بــا همیــن ژنوتیــپ بیشــتر اســت. از طرفــی برخــی تحقیقــات نشــان میدهــد، کمبــود اســتروژن و ســایر تغییــرات هورمونــی در زنــان یائســه بــه خــودی خــود یــا در کنــار ســایر عوامــل میتوانـد از علـل افزایـش بیمـاری آلزایمـر در زنـان باشـد.
آسیب بیماری آلزایمر شـایع ترین ضایعـات مغـزی شـامل از دسـت دادن دندریتهـا و نورونهــا، تشــکیل رشــته های نوروپیلــی، دیســتروفی شــدن نوریــت، تحلیــل عــروق بــزرگ، تشــکیل پالک‌هــای آمیلوئیــدی و همچنیــن کاهیدگــی16 مغــز میباشــد.
اظهارات آسیب شناســی مشــابهی میــان بیمــاران آلزایمــر و ســندرم داون و در شــدت کمتــری در جمعیــت ســالمندان بــدون زوال عقلــی دیــده میشــود و ایــن احتمــال مطــرح میشــود کــه چنیــن افــرادی در مراحــل اولیــه و پيــش از مغـز دچـار کاهیدگـی می شـود کـه بـا پهـن شـدگی شـيار17 باليــن بیمــاری آلزایمــر میباشــند.
در بیمــاران آلزایمــری و باریـک شـدن شـكنج18 همـراه اسـت. علم آسیب شناسـی بیمـاری آلزایمـر اغلـب در نواحـی خاصـی از قشـر گيجگاهـي ماننــد هیپوکامــپ، هسته آمیگــدال و پاراهیپوکامــپ دیــده میشــود. در ایــن نواحــی پالک‌هــای آمیلوئیــد بتــا و NFT بــه چشــم میخورنــد.
پروتئین آمیلوئید بتا :
آمیلوئیــد بتــا یــک پروتئیــن 4 کیلــو دالتونــی بــا 39 تــا 43 اســیدآمینه اســت کــه در اشــکال مونومــري، الیگومــري و در نهایـت تجمعـات بزرگـی از پپتیدهـای رشـته ها دیـده میشـود و از پروتئولیــز پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد ایجــاد میشــود. پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد در ســلولهای دســتگاه عصبــی بیـان میشـود و در اتصـال سـلولها بـه هـم، تمـاس سـلولها و اتصـال بـه مـاده خـارج سـلولی و اسـکلت سـلولی نقـش دارد.
پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد بــه وســيله ی ســه نــوع آنزیــم تجزیه‌کننــده ی پروتئیــن بــه نامهــای آنزیم هــای آلفــا، بتــا و گامــا ســکرتاز پــردازش میشــود. آلفــا ســکرتاز، پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد بالــغ موجــود در غشــاء پلاســمایی را بــرش میزنــد و از تشــکیل پپتیــد آمیلوئیــد بتــا جلوگیــری می نمایـد.
بتـا و گامـا سـکرتاز طـی یـک رونـد طبیعـی بـرش، پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد را تجزیـه می‌کننـد و پپتیدهـای آمیلوئیــد بتــا را تشــکیل میدهنــد. پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیـد تحـت تأثیـر ایـن آنزیـم بـه انـواع پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا مثـل آمیلوئیـد بتـا 40( دارای 40 اسـیدآمینه) و آمیلوئیـد بتــا 42 ( دارای 42 اســیدآمینه) کــه خاصیــت تجمــع خــود بــه خــودی دارد ،شکســته میشــود .
در حالــت عــادی مقــدار ایــن قطعــات در ســلولها کــم اســت و به ســرعت تجزیــه میشــود، امــا اگــر در پروتئــوم ســلولهای عصبــی ایــن تعــادل برهــم بخــورد و مقــدار ایــن قطعــات افزایـش یابـد، سـبب ایجـاد پلاک‌هـای آمیلوئیـدی میشـوند. در واقـع تجمـع پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا در پالک‌هـای آمیلوئیـد یـک رونـد اساسـی در آسیب شناسـی عصبـی بیمـاری آلزایمـر بــه شــمار مــی رود.
در ایــن میــان بعضــی معتقدنــد پروتئیــن آمیلوئیـد بتـا 42 کـه در اثـر عمـل آنزیمـی آلفـا سـکرتاز ایجاد میشـود نیـز همـراه آمیلوئیـد بتـا 40 در پالک‌هـای آمیلوئیـد دیــده می شــود. مکانیســم های پاک‌کنندگــی آمیلوئیــد بتــا موجـود در مایعـات خـارج سـلولی کاملا شـناخته شـده نیسـت.
در بیمــاران مبتــا بــه ســندروم داون میــزان بیـان پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد افزایـش می‌یابـد و در ایـن افـراد علایمـی شـبیه آلزایمـر مشـاهده میشـود کـه ممکـن اسـت بـه علـت افزایـش مقـدار پپتیـد آمیلوئیـد بتـا ۴۲ باشـد زیـرا ژن پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد نیـز بـر روی کرومـوزوم 21 قــرار دارد .
پالکهای آمیلوئید:
تشــکیل ایــن پالک‌هــا یــک حادثه ی اولیــه در آسیب شناســی بیمــاری آلزایمــر اســت. ایــن پالک‌هــا بــا رنگ آميــزي کونـگورد، بـه كمـك ميكروسـكوپ نـوري قابـل تشـخيص هســتند. رســوب های خــارج ســلولی آمیلوئیــد توســط آکســونها و دندریتهــا، احاطــه شــده و در دیــواره ی عــروق خونــی مغــز نیــز دیــده می شــوند.
ایــن پالک‌هــا بــه صــورت خـارج سـلولی، در بافـت مغـزی ایـن بیمـاران یافـت می شـوند و میتواننــد از دلایــل احتمالــی نقــض عملکــرد نورون 20 و اختـلال در عملکـرد سـیناپس21 بـه شـمار آینـد.
به عــلاوه در 80 درصــد مــوارد، رســوبات در عــروق مغـزی نیـز وجـود دارد و ابتـدا در نواحـی قشـر گيجگاهـي از جملــه هیپوکامــپ تشــکیل می گــردد. هیپوکامــپ، ناحیــه ای اســت کــه وظیفه ی پــردازش اطلاعــات لازم بــرای شــکل دهی حافظـه را بـه عهـده دارد.
رسـوبات آمیلوئیـد بـه طـور عمـده از رشــته های خــارج ســلولی آمیلوئیــد بتــا، بــا قطــر 10-4 نانومتــر تشــکیل میشــود و بــا آکســونها و دندریتهــای تخریــب شــده، میکروگلیــا و آستروســیتهای فعــال همــراه اسـت. تجمـع غیرطبیعـی آمیلوئیـد بتـا نتیجه ی عـدم تعـادل است، بـه عبـارت دیگـر ایـن پالک‌هـا در اثـر نقـص در پـردازش بیــن ســطح تولیــد، تجمــع و پاکســازی آن از محیــط اســت پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا و پروتئیـن پیشسـاز آمیلوئیـد ایجـاد میشـود. بیشـترین پپتیدهـای آمیلوئیـد موجـود در پالک‌هـا را پروتئینهـای آمیلوئیـد بتـا 40و آمیلوئیـد بتـا 42 تشـکیل میدهنــد.
برداشــت آمیلوئیــد بتــا توســط روشهــای مختلفــی از جملــه آنزیمهــای تجزیه‌کننـده ی پروتئیــن ماننــد نپریلیزیـن23 ،مولکولهـای چاپـرون ماننـد ApoE ،مسـیرهای اتوفــاژی و پروتئــازوم انجــام میگیــرد.
NFT:
NFT هــا در حقیقــت انکلوزیونهــای لیفــی در اجســام ســلولی و قســمت ابتدايــي دندریتهــا هســتند و محتـوی تجمعاتـی از ایزوفرمهـای پروتئیـن تائو هايپرفسـفريله مي باشــند كــه در شــرايط طبیعــی محلــول هســتند. تائــو بــا اتصـال بـه میکروتوبول هـا و تثبیـت آنهـا ،نقش کلیـدی در نقل و انتقــال ســلولی به ویــژه در آکســونها بــازی میکنــد. ایــن کالفه هــا، تودههــای غیرطبیعــی از رشــته ها را در سیتوپالســم نــورون تشــکیل میدهنــد کــه ابتــدا نورونهــای بزرگتــر را درگیــر مینمایــد. NFTهایــی در آکســونها و دندریتهــا دیــده میشــوند كــه بــه آنهــا نوروپیــل تــرد (NT 24) نیــز می گوینــد.
ایــن کالفه هــا از فیالمنت هــای مارپیــچ زوج بــا پهنــای 20-8 نانومتــر و فیالمنت هــای مســتقیم ترکیــب یافتـه اسـت. پروتئیـن تائـو ی وابسـته بـه میکروتوبـول کـه دچـار فسفریالســیون غیرطبیعــی شــده اســت ،ترکیــب اصلــی NFT را تشـکیل می دهـد.|
چنیـن بـه نظـر میرسـد کـه ایــن کالفه هــا مختــص بیمــاری آلزایمــر نیســت و در طیــف وسـیعی از بیماریهـای تحلیـل برنـده ی عصبـی دیگـر از جملـه ســندرم داون و تحلیــل کورتیکوبــازال نیــز دیــده می شــود. از آنجـا کـه رسـوبات آمیلوئیـد در جاهایـی دیـده میشـوند کـه کالفه هــا تکامــل نیافته انــد، بــه نظــر میرســد کــه رســوبات آمیلوئیــد بتــا بــه خــودی خــود باعــث تشــکیل کالفه هــا نمی شــوند.
از طرفــی چــون نوریتهــای تحلیل رونــده25 کــه حـاوی پروتئیـن فسـفوریله شـده غیرطبیعـی هسـتند همـواره بــا پلاک‌هــای نوریتیــک بالــغ26 حضــور دارنــد، بنابرایــن احتمــال دارد کــه NFT هــا از پلاک‌هــای نوریتیــک تکامــل یافتــه تشــکیل گردنــد.
نشــانگرهای یوبی‌کوئیتیــن و پروتئینهــای عصبــی رشــته ای نیــز بــرای تشــخیص بیمــاری آلزایمــر مطــرح شــده اند. يوبی‌کوئیتیــن، پروتئیــن کوچکــي اســت کــه به عنــوان ســیگنالی بــرای تجزیـه ی پروتئیــن توســط پروتئازهــا عمــل میکنــد. در بیمــاران آلزایمــري میــزان یوبی‌کوئیتیــن و پروتئین هــای متصــل بــه آن در مایــع مغــزی -نخاعــی افزایــش می‌یابــد.
نوروفیالمنتهــا پروتئینهــای سـاختاری آکسـون هسـتند کـه در نقـل و انتقـالات آکسـونی نقـش دارنـد. میـزان ایـن پروتئیـن در مایـع مغـزی -نخاعـی افــراد آلزایمــری افزایــش مــی یابــد.
نورونزایی در بيماري آلزايمر:
عـلاوه بـر تغییراتـی کـه در شـکل پذیری سیناپسـی و تمامیـت نورون هـا در مدارهـای نورونـی بالـغ در طـی بیمـاری آلزایمـر صـورت مي گيـرد بـه تازگـی نشـان داده شـده اسـت کـه رونـد بازســازی و نورون زایــی ســلولهای عصبــی در ایــن بیمــاری نیـز بـا تغییـراتی همـراه می باشـد.
نورون زایـی در نواحـی تحـت دانـهای 28 و تحت مختلـف مغـز مخصوصـا بطنـی مغـز پسـتانداران رخ مـی دهـد.راغلـب تحقیقـات صـورت گرفتـه در مدلهـای آلزايمـري بتـا آمیلوئیـدی نشـان دادنـد کـه بـه دنبـال القـاء آلزایمـر میـزان نورون زایـی در هـر دو ناحیه تحـت بطنـی و تحـت دانـهای بـه طـور معنـی داری کاهـش می‌یابـد.
همچنیـن مطالعـات متعـددی کـه بـر روی مدلهـای حیوانـی تراریختـه بیمـاری آلزایمـر انجـام شــده، کاهــش نورون زایــی در هیپوکامــپ را گــزارش داده انــد. ایــن یافتــه ایــن فرضیه را مطــرح مي‌کنــد کــه کاهــش نورون زایــی در ناحیـه هیپوکامــپ يكــی از عوامــل اصلــی در شــروع و پیشــرفت بیمــاری آلزایمــر ميباشــد.پیونــد ســلول های بنیــادی می توانــد نورون زایــی را در هــر دو منطقـه تحــت دانــهای و تحــت بطنــی در مغــز بیمــاران آلزایمــری تحریــک کنــد و عملکــرد بافــت آســیب دیــده را بهبــود بخشــد و در نتیجــه باعــث بهتــر شــدن اختــلالات شــناختی در ایــن افــراد گــردد.
آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان
مکانیسم های درگیر در بیماری آلزایمر :
بــا وجــود تلاش هـای بســیار، مکانیســم هایی کــه علــت بیمـاری آلزایمـر را بیـان می‌کنـد هنـوز به درسـتی شـناخته نشــده اســت. برخــی از محققیــن بــر حســب پیشــرفت های اخیــر معتقدنــد دو فرضیـه اصلــی بــرای منجــر شــدن بــه بیمـاری آلزایمـر لازم و ضـروری هسـتند، کـه ایـن دو فرضیـه شــامل اســترس اکســیداتیو و تغییــرات میتــوزی می باشــند.
ایــن در حالــی اســت کــه فرضیــه کولینرژیــک، التهــاب، رگزایـی،کاهـش جریـان خـون مغـزی بافـت مغـز و نقص متابولیســم اکســیداتیو از مکانیســم های التهابــی بــه شــمار می رونــد.
در حـال حاضـر در بیمـاری آلزایمـر ارتبـاط میـان فرایندهـای التهابـی و تولیـد رادیکال هـای آزاد مـورد توجـه قـرار گرفتـه اســت. بــه عبــارت دیگــر احتمــال دارد اســترس اکســیداتیو و مراحــل التهــاب به عنــوان عوامــل یــک فراینــد مشــترک محســوب گردنــد .
تحقیقــات روی حیوانــات و انســان نشــان داده اســت کــه در بیمــاری آلزایمــر، ســطح انســولین مایــع مغــزی -نخاعــی کاهــش می‌یابــد و ایــن تغییــر بــا كاهــش حساســیت بــه انســولین در مغــز در ارتبــاط اســت. آزمایشـات بالینـی نشـان داده انـد کـه مصـرف داخـل بینـی انســولین، حافظــه و یکپارچگــی متابولیــک مغــز بیمــاران آلزایمــری را بهبــود می بخشــد.
همچنیـن Lee و همـکاران نشـان دادنـد کـه سـطح 33CDK5 در مغــز بیمــاران مبتــلا بــه آلزایمــر افزایــش می‌یابــد.
CDK5 به شــدت در نورون هــا بیــان شــده و نقــش مهمــی را در شــکل پذیری سیناپســی و رشــد سيســتم عصبــی ایفــاء میکنــد.
فعال ســازی بیــش از حــد CDK5 بــا بیماری زایــی بیمــاری آلزایمــر در ارتبــاط اســت بــه نحــوی کــه CDK5 یکـی از اهـداف درمانـی بـرای بیمـاری آلزایمـر محسـوب مـی شــود.بنابرایــن روشــن شــدن هرچــه بیشــتر مکانیســم و عوامــل دخیــل در ایجــاد بیمــاری آلزایمــر بــه کشــف روش درمانـی کارآمـدی بـرای درمـان ایـن بیمـاری منجـر می شـود.
درمانهای دارویی بیماری آلزایمر :
بـا وجـود تحقیقـات گسـتردۀ بـه عمـل آمـده، درمـان قطعـی بــرای درمــان بیمــاری آلزایمــر بــه دســت نیامــده اســت و در حــال حاضــر راهبردهــای دارویــی بــر اســاس مکانیســم های ایجــاد کننــدۀ بیمــاری در حــال تحقیــق و بررســی اســت، بدیـن لحـاظ می تـوان اهمیـت ایـن داروهـا را در قالـب مهـار کننده هــای کولینرژیــک، ضدالتهاب هــا، پایيــن آورنده هــای کلسـترول و آنتـی اکسـیدان ها مطـرح نمـود.
عـلاوه بـر ایـن، رو شهــای دیگــری نیــز در حــال تحقیــق می باشــد کــه از آن جملـه می تـوان واکسیناسـیون علیـه آمیلوئیـد بتـا را ذکـر نمـود. بـا توجـه بـه اینکـه ایـن بیمـاری نمی توانـد تک علتـی باشــد بلکــه چندیــن عامــل بــرای توضیــح سببشناســی بیمــاری وجــود دارد بدیــن لحــاظ ترکیبــی از روشهــ ای درمانــی می توانــد مؤثرتــر باشــد.
در حــال حاضــر درمــان بیمــاری آلزایمــر بیشــتر شــامل درمان هــای عالمتــی، درمــان اختـلـالات رفتــاری و داروهــای کاهنـدۀ سـیر پیشـرفت بیمـاری اسـت. اگرچـه هنـوز درمانـی بـرای بیمـاری آلزایمـر وجـود نـدارد امـا بـا اسـتفاده از داروهـا می تــوان ســیر پیشــرفت بیمــاری را کــم کــرد و از شــدت اختـال حافظـه و مشـکالت رفتـاری بیمـار کاهـش داد، داروهـای مـورد تأییـد بـرای بیمــاری آلزایمـر شـامل مـوارد زیـر اسـت:
1 -مهار کننده های استیل‌‌کولین استراز :
در بیمــاری آلزایمــر مقــدار اســتیل‌کولین کــه یکــی از واســطه های شــیمیایی مداخله گــر در حافظــه اســت کــم میشــود. داروهــای مختلفــی بــرای افزایــش مقــدار اســتیل‌کولین پایانه هــای عصبــی و مهــار اســتیل‌کولین اســتراز اســتفاده می شــوند از جملــه تاکریــن، دونپزیــل، ریواســتیگمین و گاالنتامیــن دارای اثــرات ســودمندی بــر روی علایــم شــناختی، عملکــردی و رفتــاری در ایــن بیمــاری ميباشــد.
2 -داروهای ضدالتهاب :
نتیجـه بعضــی مشــاهدات نشــان می دهــد، میــزان شــيوع بیمـاری آلزایمـر در اشـخاصی کـه بـه طـور منظـم داروهـای ضدالتهــاب نظیــر آســپرین، اندومتاســین، ســولینداک و دیکلوفنــاک مصــرف می‌کننــد کاهــش مــی یابــد.
3- رژیم غذایی:
شـواهدی وجـود داد کـه ارتبـاط بیـن کلسـترول و متابولیسـم پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد و بیمــاری آلزایمــر را نشــان می دهـد. بعضـی تحقیقـات نشـان داده انـد کـه رژیـم غذایـی سرشــار از کلســترول در حیوانــات باعــث افزایــش پاســخ ایمنــی آمیلوئیــد بتــا در مغــز می شــود. همچنیــن کاهــش کلسـترول در محیـط کشـت نورون هـا تولیـد آمیلوئیـد بتـا را بــه طــور چشــمگیری مهــار میکنــد.
4 -آنتی اکسیدان ها :
محققیــن اســتفاده طولانی مــدت از آنتــی اکســیدان ها را عامــل بــه تأخیــر انداختــن بیمــاری می داننــد.
داروهــای اســتفاده شــده توســط بیمــاران آلزایمــری ســبب بهبـود حافظـه، عملکـرد شـناختی و عملکـرد اجتماعـی بیمـار می شـوند و تـا حـدودی رفتارهـای غیرطبیعـی بیمـار را نیـز اصـلاح می‌کننـد، امـا بـه درمـان قطعـی ایـن بیمـاری منجـر نمی شــوند و از طــرف دیگــر ایــن داروهــا دارای عــوارض جانبــی متعــددی نیــز هســتند.
بنابرایــن محققیــن تــلاش می‌کننــد بــا روشــن کــردن مکانیســم های ایــن بیمــاری روشهـای درمانـی کارآمدتـری بـرای درمـان بیمـاری آلزایمـر پیــدا کننــد.
نقش سلولهاي بنيادي در درمان بیماری آلزایمر ســلولهاي بنيــادي، ســلولهای تخصــص نيافتــه بــا قابلیــت تکثیــر و تمایــز بــه انــواع ســلولها می باشــند. ایــن ســلول ها بــه دنبــال آســیب در بازســازی و ترمیــم بافت هــای مختلــف بــدن نقــش داشــته و قابلیــت پیونــد بــه بافت هــای آســیب دیـده را دارنـد.
تحقیــق بــر روی ســلول های بنیــادی بــه یافتــن راه هایــی بـرای اسـتفاده بالقـوه از آنهـا در درمـان اختـلالات عصبـی متعـدد منجـر شـده اسـت و افقـی گسـترده در راهبـرد سـلول درمانــی بیماری هــا و آســیب های سیســتم عصبــی بــرای محققیـن فراهـم کـرده اسـت.
به عنـوان مثال نشـان داده شــده اســت کــه پیونــد ســلول های بنیــادی مزانشــيمي ســبب کاهــش رســوب آمیلوئیــد بتــا میشــود و بــه بهبــود حافظـه و کاهـش آسیب شناسـی حاصـل از آلزایمـر در مـوش مـدل آلزایمـری کمـک می‌کنـد.
همچنیـن در مطالعه های ایــن ســلول ها بــه مغــز مــوش مــدل آلزایمــری پیونــد شــده و سـبب بهبـود سـطح کولینرژیـک و عملکردهـای شـناختی و حرکتـی و تنظیـم فعالیـت میکروگلیـا در بافـت مغـز مـوش مـدل آلزایمـری شـد.
اسـتفاده از روش سـلول درمانـی جهـت درمـان بیمـاری آلزایمـر در مراحـل ابتدایـی اسـت امـا افــق گســترده ای را جهــت درمــان ایــن بیمــاری در آینــده پیـش روی محققیـن گشـوده اسـت.
نتيجه گيري :
بیمـاری آلزایمـر، یکـی از شـایعترین علـل زوال عقـل اسـت کــه بــا از دســت رفتــن پیشرونــده حافظـه کوتاه مــدت و تحلیــل رفتــن توانایی هــای ذهنــی فــرد مبتــلا مشــخص می شــود. پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد یکــی از مهمتریــن پروتئین هایــی اســت کــه ســبب رســوب پالک‌هــای آمیلوئیـدی بتـا در فضـای خـارج سـلولی نورونهـا و اختـلال در عملکــرد ایــن ســلول ها می شــود.
رســوب دو پروتئیــن بـه نام هـای آمیلوئیـد بتـا و پروتئیـن تائـو در بافـت مغـز از مهم تریــن یافته هــای شــناختی بیمــاری آلزایمــر می باشــد. محققیـن در تـلاش هسـتند تـا بـا شناسـایی و اندازه گیـری نشــانگرهای زیســتی آسیب شناســی عصبــی ماننــد آمیلوئیــد بتـا 42 ،تائـو و سـایر نشـانگرها در مایـع مغـزی -نخاعـی فـرد مبتـلا ایـن بیمـاری را قبـل از بـروز علایـم بالینـی تشـخیص دهنــد. تاکنــون پیشــرفت های زیــادی در درک و شناســایی مکانیســم و جنبه هــای بالینــی ایــن بیمــاری حاصــل شــده اســت زیــرا داشــتن یــک دیــدگاه درســت از فرایندهــای سـلولی و مولکولـی بـه پیـدا کـردن درمـان بیمـاری آلزایمـر کمـک شـایانی می‌کنـد.
متأسـفانه در حـال حاضـر داروهـای اسـتفاده بـرای ایـن بیمـاری به جـای درمـان علـت ایـن بیمــاری تنهــا بــه درمــان علایــم می پــردازد و متداولتریــن آنهــا مهــار کننده هــای کولیناســتراز می باشــند و فقــط جنبه درمـان کننـده را علایـم دارد. امـا امیـد بـر آن اسـت کـه داروهـا و روش هـای درمانـی جدیـد جهـت درمـان علـت بیمــاری شناســایی و مــورد اســتفاد قــرار گیرنــد، به عنــوان مثـال محققیـن در تـلاش هسـتند از طریـق مهـار آنزیـم بتـا سـکرتاز از تجمـع تدریجـی آمیلوئیـد بتـا جلوگیـری کننـد.
- کیت استخراج DNA از خون | NodexBLOOD
- کیت استخراج DNA از ژل | Nogex
- کیت استخراج DNA از سلول و بافت | NodexPLUS
- کیت استخراج DNA ژنومی از باکتری | NodexPRO
- کیت استخراج RNA از خون | NorexBLOOD
- کیت اسخراج پلاسمید | Nopexmini
- کیت استخراج اگزوزوم از خون | exoNAT
- لودینگ دای سبز
- لودینگ دای آبی
- لدر الکتروفورز ۵۰ جفت بازی
- لدر الکتروفورز ۱۰۰ جفت بازی
- مسترمیکس 2x Evagreen HRM/qPCR|EvaNat
- مسترمیکس سایبرگرین
آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان .
عوامل مؤثر در ابتلاء به بیماری آلزایمر:
عوامـل مؤثـر در ابتـلاء بـه بیمـاری آلزایمر شـامل سـن، ژنتیک و جنسیت هسـتند کـه بـه اختصار بررسـی میشـوند.
سن :
در بیمـاری آلزایمـر یکـی از عواملـي کـه اغلـب نادیـده گرفتـه شـده اسـت سـن اسـت. حتـی در افـرادی کـه از نظـر ژنتیکـی مســتعد ایــن بیمــاری هســتند به نــدرت ایــن بیمــاری قبــل از 55 ســالگی بــروز میکنــد و یــک رونــد تحلیــل نورونــی وابســته بــه ســن مشــاهده میشــود. بــه نحــوی 7-10 درصـد افـراد زیر 60سال و تقریبا 40 درصـد افـراد بـالای 60 سـال و تقریبـا 40 درصد افراد بالا 80 ســال از ایــن بیمــاری رنــج میبرنــد. تحقیقــات نشــان میدهــد کــه متوســط طــول عمــر بیمــار پــس از شــروع علایم حـدود 10 سـال اسـت.
ژنتیک :
در 50 درصــد بیمــاران مبتــلا بــه بیمــاری آلزایمــر حداقــل یـک ارتبـاط نسـبی درجه اول بـا افـراد مبتـلا بـه زوال عقـل وجــود دارد. مطالعــات زیــادی نشــان میدهــد کــه وجــود یـک فـرد بیمـار در فامیـل، ریسـک ابتـلاء بـه ایـن بیمـاری را تــا چهــار برابــر افزایــش می دهــد. جهــش حداقــل چهــار ژن در بیمــاری آلزایمــر دخالــت دارنــد کــه عبارتنــد از؛
الــف- ژن پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد: APP یــک نــوع گلیکوپروتئیــن داخــل غشــایی اســت کــه توســط کرومــوزوم 21 کدبــرداری میشــود و در واقــع یــک عامــل بســیار مهــم در بیماری زایــی بیمــاری آلزایمــر مي باشـد.
APP جهــت تولیــد پپتیدهــای آمیلوئیــد بتــا آبگریــز، پــس از ترجمــه و پــردازش تحــت پروتئولیــز قــرار می گیــرد. در بعضــی خانواده هــای مبتـلا بــه بیمــاری آلزایمــر، وراثــت اتوزومـال غالـب بـا جهـش کرومـوزوم 21 دیـده میشـود.
ایـن جهـش کـه در توالـی مربـوط بـه کـد کـردن آمیلوئیـد بتـا رخ میدهـد باعـث افزایـش تولیـد آمیلوئیـد بتـا و یـا تجمـع خـود بــه خودی آمیلوئیــد بتــا شــده كــه در نهايــت بــه رســوب پلاک هــای آمیلوئیــد منتهــی میشــود. ایــن تغییــرات در بیمــاران بــا ســندرم داون کــه تریزومــی کرومــوزوم 21 دارنــد، نیــز دیــده شــده اســت.
ب – ژن آپولیپوپروتئیــن Apo E : (Apo E) E که نوعی گلیکوپروتئیــن اســت و در انتقــال کلســترول و متابولیســم لیپوپروتئیــن دخالــت دارد.
Apo Eبــه طــور طبیعــی در الیگودندروســیتها، آستروســیتها و میکروگلیاهــای مغــز دیـده میشـود. تحقیقـات قابـل توجهـی روی آپولیپوپروتئیـن E نــوع4( E4 Apo )انجــام شــده اســت کــه نشــان میدهــد ایــن پروتئیــن در بیمــاری آلزایمــر هــر دو نــوع فامیلــی و پراکنـده وجـود دارد. از طرفـی عمـل ایـن پروتئیـن در ایجـاد بیمــاری ،وابســته بــه دوز میباشــد؛یعنــی در افــرادی کــه در آلـل نـوع 4 ژن ایـن پروتئیـن هموزیگـوت هسـتند احتمـال ابتـلا ء بـه بیمـاری در آنهـا بیشـتر از افرادی اسـت که نسـبت بــه ایــن ژن هتروزیگــوت می باشــند .
آپولیپوپروتئیــن E کــه در توزیــع کلســترول بیــن نورونهــا نقــش دارد، بـه طـور مسـتقیم در افزایـش خفیـف کلسـترول سـرم و احتمـاال در رســوب و تجمــع آمیلوئیــد بتــا نیــز مؤثــر اســت. البتــه بایـد خاطـر نشـان کـرد کـه وجـود ایـن ژن بـرای گسـترش بیمـاری لازم و کافـی نیسـت و حتـی آزمایـش بـرای وجـود ایــن ژن هنــوز نتوانســته اســت به عنــوان نشــانه هایی از پیش بینی بروز الزایمر باشد.
ژن پروتئیـن پرسـینیلین 1( PS1 )و پرسـینیلین 2( PS2 🙂
پروتئیــن پرســینیلین(PS1) و(PS2 )در غشــاهای داخــل ســلولی از جملــه پوشــش هســته، شــبکۀ آندوپالســمی و دسـتگاه گلـژی وجـود دارد. اگرچـه هنـوز عمـل دقیـق ایـن پروتئینهــا مشــخص نشــده اســت ولــی بــه نظــر میرســد پروتئیــن پرســینیلین در کنتــرل آپوپتــوز دخالــت دارد.
از طرفــی پروتئیــن پرســینیلین PS1 در نورونزایــی طبیعــی و حیــات نورونهــا و نیــز ســلولهای اجــدادی14 نواحــی ویــژۀ مغـز شـرکت دارد. همچنیـن ایـن پروتئیـن در فعالیـت آنزیـم گامـا سـکرتاز15 دخالـت داشـته و بـرای تقسـیم پروتئولیتیـک پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد و تولیــد آمیلوئیــد بتــا الزم اسـت. بیشــترین مــوارد فامیلــی زودرس بیمــاری آلزایمــر توســط جهــش ایــن ژنهــا (PS1) و(PS2 ) بــروز می نمایــد. وقــوع جهــش در هــر دو ژن باعــث افزایــش تولیــد آمیلوئیــد بتــا 42 در محیــط کشــت ســلولی و نیــز در مغــز موشهــای تراریخــت بــا علایمــی شــبیه آلزایمــر زودرس میگــردد.
در بررســی ها عامــل ژنتیــک، علــت اساســی و مکانیســم عامـل محیطـی هنـوز مشـخص نیسـت امـا احتمـالات ژنتیکــی در ایــن بیمــاری دخیــل است.
جنسیت :
شــیوع بیمــاری آلزایمــر در زنــان نســبت بــه مــردان بیشــتر اســت. بــه نظــر میرســد احتمــال ابتــلاء زنــان بــا ژنوتیــپ هتروزیگــوس آپولیپوپروتئیــن نســبت بــه مــردان بــا همیــن ژنوتیــپ بیشــتر اســت. از طرفــی برخــی تحقیقــات نشــان میدهــد، کمبــود اســتروژن و ســایر تغییــرات هورمونــی در زنــان یائســه بــه خــودی خــود یــا در کنــار ســایر عوامــل میتوانـد از علـل افزایـش بیمـاری آلزایمـر در زنـان باشـد.
آسیب بیماری آلزایمر شـایع ترین ضایعـات مغـزی شـامل از دسـت دادن دندریتهـا و نورونهــا، تشــکیل رشــته های نوروپیلــی، دیســتروفی شــدن نوریــت، تحلیــل عــروق بــزرگ، تشــکیل پالک‌هــای آمیلوئیــدی و همچنیــن کاهیدگــی16 مغــز میباشــد.
اظهارات آسیب شناســی مشــابهی میــان بیمــاران آلزایمــر و ســندرم داون و در شــدت کمتــری در جمعیــت ســالمندان بــدون زوال عقلــی دیــده میشــود و ایــن احتمــال مطــرح میشــود کــه چنیــن افــرادی در مراحــل اولیــه و پيــش از مغـز دچـار کاهیدگـی می شـود کـه بـا پهـن شـدگی شـيار17 باليــن بیمــاری آلزایمــر میباشــند.
در بیمــاران آلزایمــری و باریـک شـدن شـكنج18 همـراه اسـت. علم آسیب شناسـی بیمـاری آلزایمـر اغلـب در نواحـی خاصـی از قشـر گيجگاهـي ماننــد هیپوکامــپ، هسته آمیگــدال و پاراهیپوکامــپ دیــده میشــود. در ایــن نواحــی پالک‌هــای آمیلوئیــد بتــا و NFT بــه چشــم میخورنــد.
پروتئین آمیلوئید بتا :
آمیلوئیــد بتــا یــک پروتئیــن 4 کیلــو دالتونــی بــا 39 تــا 43 اســیدآمینه اســت کــه در اشــکال مونومــري، الیگومــري و در نهایـت تجمعـات بزرگـی از پپتیدهـای رشـته ها دیـده میشـود و از پروتئولیــز پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد ایجــاد میشــود. پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد در ســلولهای دســتگاه عصبــی بیـان میشـود و در اتصـال سـلولها بـه هـم، تمـاس سـلولها و اتصـال بـه مـاده خـارج سـلولی و اسـکلت سـلولی نقـش دارد.
پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد بــه وســيله ی ســه نــوع آنزیــم تجزیه‌کننــده ی پروتئیــن بــه نامهــای آنزیم هــای آلفــا، بتــا و گامــا ســکرتاز پــردازش میشــود. آلفــا ســکرتاز، پروتئیــن پیشســاز آمیلوئیــد بالــغ موجــود در غشــاء پلاســمایی را بــرش میزنــد و از تشــکیل پپتیــد آمیلوئیــد بتــا جلوگیــری می نمایـد.
بتـا و گامـا سـکرتاز طـی یـک رونـد طبیعـی بـرش، پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد را تجزیـه می‌کننـد و پپتیدهـای آمیلوئیــد بتــا را تشــکیل میدهنــد. پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیـد تحـت تأثیـر ایـن آنزیـم بـه انـواع پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا مثـل آمیلوئیـد بتـا 40( دارای 40 اسـیدآمینه) و آمیلوئیـد بتــا 42 ( دارای 42 اســیدآمینه) کــه خاصیــت تجمــع خــود بــه خــودی دارد ،شکســته میشــود .
در حالــت عــادی مقــدار ایــن قطعــات در ســلولها کــم اســت و به ســرعت تجزیــه میشــود، امــا اگــر در پروتئــوم ســلولهای عصبــی ایــن تعــادل برهــم بخــورد و مقــدار ایــن قطعــات افزایـش یابـد، سـبب ایجـاد پلاک‌هـای آمیلوئیـدی میشـوند. در واقـع تجمـع پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا در پالک‌هـای آمیلوئیـد یـک رونـد اساسـی در آسیب شناسـی عصبـی بیمـاری آلزایمـر بــه شــمار مــی رود.
در ایــن میــان بعضــی معتقدنــد پروتئیــن آمیلوئیـد بتـا 42 کـه در اثـر عمـل آنزیمـی آلفـا سـکرتاز ایجاد میشـود نیـز همـراه آمیلوئیـد بتـا 40 در پالک‌هـای آمیلوئیـد دیــده می شــود. مکانیســم های پاک‌کنندگــی آمیلوئیــد بتــا موجـود در مایعـات خـارج سـلولی کاملا شـناخته شـده نیسـت.
در بیمــاران مبتــا بــه ســندروم داون میــزان بیـان پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد افزایـش می‌یابـد و در ایـن افـراد علایمـی شـبیه آلزایمـر مشـاهده میشـود کـه ممکـن اسـت بـه علـت افزایـش مقـدار پپتیـد آمیلوئیـد بتـا ۴۲ باشـد زیـرا ژن پروتئیـن پیش سـاز آمیلوئیـد نیـز بـر روی کرومـوزوم 21 قــرار دارد .
پالکهای آمیلوئید:
تشــکیل ایــن پالک‌هــا یــک حادثه ی اولیــه در آسیب شناســی بیمــاری آلزایمــر اســت. ایــن پالک‌هــا بــا رنگ آميــزي کونـگورد، بـه كمـك ميكروسـكوپ نـوري قابـل تشـخيص هســتند. رســوب های خــارج ســلولی آمیلوئیــد توســط آکســونها و دندریتهــا، احاطــه شــده و در دیــواره ی عــروق خونــی مغــز نیــز دیــده می شــوند.
ایــن پالک‌هــا بــه صــورت خـارج سـلولی، در بافـت مغـزی ایـن بیمـاران یافـت می شـوند و میتواننــد از دلایــل احتمالــی نقــض عملکــرد نورون 20 و اختـلال در عملکـرد سـیناپس21 بـه شـمار آینـد.
به عــلاوه در 80 درصــد مــوارد، رســوبات در عــروق مغـزی نیـز وجـود دارد و ابتـدا در نواحـی قشـر گيجگاهـي از جملــه هیپوکامــپ تشــکیل می گــردد. هیپوکامــپ، ناحیــه ای اســت کــه وظیفه ی پــردازش اطلاعــات لازم بــرای شــکل دهی حافظـه را بـه عهـده دارد.
رسـوبات آمیلوئیـد بـه طـور عمـده از رشــته های خــارج ســلولی آمیلوئیــد بتــا، بــا قطــر 10-4 نانومتــر تشــکیل میشــود و بــا آکســونها و دندریتهــای تخریــب شــده، میکروگلیــا و آستروســیتهای فعــال همــراه اسـت. تجمـع غیرطبیعـی آمیلوئیـد بتـا نتیجه ی عـدم تعـادل است، بـه عبـارت دیگـر ایـن پالک‌هـا در اثـر نقـص در پـردازش بیــن ســطح تولیــد، تجمــع و پاکســازی آن از محیــط اســت پروتئیـن آمیلوئیـد بتـا و پروتئیـن پیشسـاز آمیلوئیـد ایجـاد میشـود. بیشـترین پپتیدهـای آمیلوئیـد موجـود در پالک‌هـا را پروتئینهـای آمیلوئیـد بتـا 40و آمیلوئیـد بتـا 42 تشـکیل میدهنــد.
برداشــت آمیلوئیــد بتــا توســط روشهــای مختلفــی از جملــه آنزیمهــای تجزیه‌کننـده ی پروتئیــن ماننــد نپریلیزیـن23 ،مولکولهـای چاپـرون ماننـد ApoE ،مسـیرهای اتوفــاژی و پروتئــازوم انجــام میگیــرد.
NFT:
NFT هــا در حقیقــت انکلوزیونهــای لیفــی در اجســام ســلولی و قســمت ابتدايــي دندریتهــا هســتند و محتـوی تجمعاتـی از ایزوفرمهـای پروتئیـن تائو هايپرفسـفريله مي باشــند كــه در شــرايط طبیعــی محلــول هســتند. تائــو بــا اتصـال بـه میکروتوبول هـا و تثبیـت آنهـا ،نقش کلیـدی در نقل و انتقــال ســلولی به ویــژه در آکســونها بــازی میکنــد. ایــن کالفه هــا، تودههــای غیرطبیعــی از رشــته ها را در سیتوپالســم نــورون تشــکیل میدهنــد کــه ابتــدا نورونهــای بزرگتــر را درگیــر مینمایــد. NFTهایــی در آکســونها و دندریتهــا دیــده میشــوند كــه بــه آنهــا نوروپیــل تــرد (NT 24) نیــز می گوینــد.
ایــن کالفه هــا از فیالمنت هــای مارپیــچ زوج بــا پهنــای 20-8 نانومتــر و فیالمنت هــای مســتقیم ترکیــب یافتـه اسـت. پروتئیـن تائـو ی وابسـته بـه میکروتوبـول کـه دچـار فسفریالســیون غیرطبیعــی شــده اســت ،ترکیــب اصلــی NFT را تشـکیل می دهـد.|
چنیـن بـه نظـر میرسـد کـه ایــن کالفه هــا مختــص بیمــاری آلزایمــر نیســت و در طیــف وسـیعی از بیماریهـای تحلیـل برنـده ی عصبـی دیگـر از جملـه ســندرم داون و تحلیــل کورتیکوبــازال نیــز دیــده می شــود. از آنجـا کـه رسـوبات آمیلوئیـد در جاهایـی دیـده میشـوند کـه کالفه هــا تکامــل نیافته انــد، بــه نظــر میرســد کــه رســوبات آمیلوئیــد بتــا بــه خــودی خــود باعــث تشــکیل کالفه هــا نمی شــوند.
از طرفــی چــون نوریتهــای تحلیل رونــده25 کــه حـاوی پروتئیـن فسـفوریله شـده غیرطبیعـی هسـتند همـواره بــا پلاک‌هــای نوریتیــک بالــغ26 حضــور دارنــد، بنابرایــن احتمــال دارد کــه NFT هــا از پلاک‌هــای نوریتیــک تکامــل یافتــه تشــکیل گردنــد.
نشــانگرهای یوبی‌کوئیتیــن و پروتئینهــای عصبــی رشــته ای نیــز بــرای تشــخیص بیمــاری آلزایمــر مطــرح شــده اند. يوبی‌کوئیتیــن، پروتئیــن کوچکــي اســت کــه به عنــوان ســیگنالی بــرای تجزیـه ی پروتئیــن توســط پروتئازهــا عمــل میکنــد. در بیمــاران آلزایمــري میــزان یوبی‌کوئیتیــن و پروتئین هــای متصــل بــه آن در مایــع مغــزی -نخاعــی افزایــش می‌یابــد.
نوروفیالمنتهــا پروتئینهــای سـاختاری آکسـون هسـتند کـه در نقـل و انتقـالات آکسـونی نقـش دارنـد. میـزان ایـن پروتئیـن در مایـع مغـزی -نخاعـی افــراد آلزایمــری افزایــش مــی یابــد.
نورونزایی در بيماري آلزايمر:
عـلاوه بـر تغییراتـی کـه در شـکل پذیری سیناپسـی و تمامیـت نورون هـا در مدارهـای نورونـی بالـغ در طـی بیمـاری آلزایمـر صـورت مي گيـرد بـه تازگـی نشـان داده شـده اسـت کـه رونـد بازســازی و نورون زایــی ســلولهای عصبــی در ایــن بیمــاری نیـز بـا تغییـراتی همـراه می باشـد.
نورون زایـی در نواحـی تحـت دانـهای 28 و تحت مختلـف مغـز مخصوصـا بطنـی مغـز پسـتانداران رخ مـی دهـد.راغلـب تحقیقـات صـورت گرفتـه در مدلهـای آلزايمـري بتـا آمیلوئیـدی نشـان دادنـد کـه بـه دنبـال القـاء آلزایمـر میـزان نورون زایـی در هـر دو ناحیه تحـت بطنـی و تحـت دانـهای بـه طـور معنـی داری کاهـش می‌یابـد.
همچنیـن مطالعـات متعـددی کـه بـر روی مدلهـای حیوانـی تراریختـه بیمـاری آلزایمـر انجـام شــده، کاهــش نورون زایــی در هیپوکامــپ را گــزارش داده انــد. ایــن یافتــه ایــن فرضیه را مطــرح مي‌کنــد کــه کاهــش نورون زایــی در ناحیـه هیپوکامــپ يكــی از عوامــل اصلــی در شــروع و پیشــرفت بیمــاری آلزایمــر ميباشــد.پیونــد ســلول های بنیــادی می توانــد نورون زایــی را در هــر دو منطقـه تحــت دانــهای و تحــت بطنــی در مغــز بیمــاران آلزایمــری تحریــک کنــد و عملکــرد بافــت آســیب دیــده را بهبــود بخشــد و در نتیجــه باعــث بهتــر شــدن اختــلالات شــناختی در ایــن افــراد گــردد.
آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان
مکانیسم های درگیر در بیماری آلزایمر :
بــا وجــود تلاش هـای بســیار، مکانیســم هایی کــه علــت بیمـاری آلزایمـر را بیـان می‌کنـد هنـوز به درسـتی شـناخته نشــده اســت. برخــی از محققیــن بــر حســب پیشــرفت های اخیــر معتقدنــد دو فرضیـه اصلــی بــرای منجــر شــدن بــه بیمـاری آلزایمـر لازم و ضـروری هسـتند، کـه ایـن دو فرضیـه شــامل اســترس اکســیداتیو و تغییــرات میتــوزی می باشــند.
ایــن در حالــی اســت کــه فرضیــه کولینرژیــک، التهــاب، رگزایـی،کاهـش جریـان خـون مغـزی بافـت مغـز و نقص متابولیســم اکســیداتیو از مکانیســم های التهابــی بــه شــمار می رونــد.
در حـال حاضـر در بیمـاری آلزایمـر ارتبـاط میـان فرایندهـای التهابـی و تولیـد رادیکال هـای آزاد مـورد توجـه قـرار گرفتـه اســت. بــه عبــارت دیگــر احتمــال دارد اســترس اکســیداتیو و مراحــل التهــاب به عنــوان عوامــل یــک فراینــد مشــترک محســوب گردنــد .
تحقیقــات روی حیوانــات و انســان نشــان داده اســت کــه در بیمــاری آلزایمــر، ســطح انســولین مایــع مغــزی -نخاعــی کاهــش می‌یابــد و ایــن تغییــر بــا كاهــش حساســیت بــه انســولین در مغــز در ارتبــاط اســت. آزمایشـات بالینـی نشـان داده انـد کـه مصـرف داخـل بینـی انســولین، حافظــه و یکپارچگــی متابولیــک مغــز بیمــاران آلزایمــری را بهبــود می بخشــد.
همچنیـن Lee و همـکاران نشـان دادنـد کـه سـطح 33CDK5 در مغــز بیمــاران مبتــلا بــه آلزایمــر افزایــش می‌یابــد.
CDK5 به شــدت در نورون هــا بیــان شــده و نقــش مهمــی را در شــکل پذیری سیناپســی و رشــد سيســتم عصبــی ایفــاء میکنــد.
فعال ســازی بیــش از حــد CDK5 بــا بیماری زایــی بیمــاری آلزایمــر در ارتبــاط اســت بــه نحــوی کــه CDK5 یکـی از اهـداف درمانـی بـرای بیمـاری آلزایمـر محسـوب مـی شــود.بنابرایــن روشــن شــدن هرچــه بیشــتر مکانیســم و عوامــل دخیــل در ایجــاد بیمــاری آلزایمــر بــه کشــف روش درمانـی کارآمـدی بـرای درمـان ایـن بیمـاری منجـر می شـود.
درمانهای دارویی بیماری آلزایمر :
بـا وجـود تحقیقـات گسـتردۀ بـه عمـل آمـده، درمـان قطعـی بــرای درمــان بیمــاری آلزایمــر بــه دســت نیامــده اســت و در حــال حاضــر راهبردهــای دارویــی بــر اســاس مکانیســم های ایجــاد کننــدۀ بیمــاری در حــال تحقیــق و بررســی اســت، بدیـن لحـاظ می تـوان اهمیـت ایـن داروهـا را در قالـب مهـار کننده هــای کولینرژیــک، ضدالتهاب هــا، پایيــن آورنده هــای کلسـترول و آنتـی اکسـیدان ها مطـرح نمـود.
عـلاوه بـر ایـن، رو شهــای دیگــری نیــز در حــال تحقیــق می باشــد کــه از آن جملـه می تـوان واکسیناسـیون علیـه آمیلوئیـد بتـا را ذکـر نمـود. بـا توجـه بـه اینکـه ایـن بیمـاری نمی توانـد تک علتـی باشــد بلکــه چندیــن عامــل بــرای توضیــح سببشناســی بیمــاری وجــود دارد بدیــن لحــاظ ترکیبــی از روشهــ ای درمانــی می توانــد مؤثرتــر باشــد.
در حــال حاضــر درمــان بیمــاری آلزایمــر بیشــتر شــامل درمان هــای عالمتــی، درمــان اختـلـالات رفتــاری و داروهــای کاهنـدۀ سـیر پیشـرفت بیمـاری اسـت. اگرچـه هنـوز درمانـی بـرای بیمـاری آلزایمـر وجـود نـدارد امـا بـا اسـتفاده از داروهـا می تــوان ســیر پیشــرفت بیمــاری را کــم کــرد و از شــدت اختـال حافظـه و مشـکالت رفتـاری بیمـار کاهـش داد، داروهـای مـورد تأییـد بـرای بیمــاری آلزایمـر شـامل مـوارد زیـر اسـت:
1 -مهار کننده های استیل‌‌کولین استراز :
در بیمــاری آلزایمــر مقــدار اســتیل‌کولین کــه یکــی از واســطه های شــیمیایی مداخله گــر در حافظــه اســت کــم میشــود. داروهــای مختلفــی بــرای افزایــش مقــدار اســتیل‌کولین پایانه هــای عصبــی و مهــار اســتیل‌کولین اســتراز اســتفاده می شــوند از جملــه تاکریــن، دونپزیــل، ریواســتیگمین و گاالنتامیــن دارای اثــرات ســودمندی بــر روی علایــم شــناختی، عملکــردی و رفتــاری در ایــن بیمــاری ميباشــد.
2 -داروهای ضدالتهاب :
نتیجـه بعضــی مشــاهدات نشــان می دهــد، میــزان شــيوع بیمـاری آلزایمـر در اشـخاصی کـه بـه طـور منظـم داروهـای ضدالتهــاب نظیــر آســپرین، اندومتاســین، ســولینداک و دیکلوفنــاک مصــرف می‌کننــد کاهــش مــی یابــد.
3- رژیم غذایی:
شـواهدی وجـود داد کـه ارتبـاط بیـن کلسـترول و متابولیسـم پروتئیــن پیش ســاز آمیلوئیــد و بیمــاری آلزایمــر را نشــان می دهـد. بعضـی تحقیقـات نشـان داده انـد کـه رژیـم غذایـی سرشــار از کلســترول در حیوانــات باعــث افزایــش پاســخ ایمنــی آمیلوئیــد بتــا در مغــز می شــود. همچنیــن کاهــش کلسـترول در محیـط کشـت نورون هـا تولیـد آمیلوئیـد بتـا را بــه طــور چشــمگیری مهــار میکنــد.
4 -آنتی اکسیدان ها :
محققیــن اســتفاده طولانی مــدت از آنتــی اکســیدان ها را عامــل بــه تأخیــر انداختــن بیمــاری می داننــد.
داروهــای اســتفاده شــده توســط بیمــاران آلزایمــری ســبب بهبـود حافظـه، عملکـرد شـناختی و عملکـرد اجتماعـی بیمـار می شـوند و تـا حـدودی رفتارهـای غیرطبیعـی بیمـار را نیـز اصـلاح می‌کننـد، امـا بـه درمـان قطعـی ایـن بیمـاری منجـر نمی شــوند و از طــرف دیگــر ایــن داروهــا دارای عــوارض جانبــی متعــددی نیــز هســتند.
بنابرایــن محققیــن تــلاش می‌کننــد بــا روشــن کــردن مکانیســم های ایــن بیمــاری روشهـای درمانـی کارآمدتـری بـرای درمـان بیمـاری آلزایمـر پیــدا کننــد.
نقش سلولهاي بنيادي در درمان بیماری آلزایمر ســلولهاي بنيــادي، ســلولهای تخصــص نيافتــه بــا قابلیــت تکثیــر و تمایــز بــه انــواع ســلولها می باشــند. ایــن ســلول ها بــه دنبــال آســیب در بازســازی و ترمیــم بافت هــای مختلــف بــدن نقــش داشــته و قابلیــت پیونــد بــه بافت هــای آســیب دیـده را دارنـد.
تحقیــق بــر روی ســلول های بنیــادی بــه یافتــن راه هایــی بـرای اسـتفاده بالقـوه از آنهـا در درمـان اختـلالات عصبـی متعـدد منجـر شـده اسـت و افقـی گسـترده در راهبـرد سـلول درمانــی بیماری هــا و آســیب های سیســتم عصبــی بــرای محققیـن فراهـم کـرده اسـت.
به عنـوان مثال نشـان داده شــده اســت کــه پیونــد ســلول های بنیــادی مزانشــيمي ســبب کاهــش رســوب آمیلوئیــد بتــا میشــود و بــه بهبــود حافظـه و کاهـش آسیب شناسـی حاصـل از آلزایمـر در مـوش مـدل آلزایمـری کمـک می‌کنـد.
همچنیـن در مطالعه های ایــن ســلول ها بــه مغــز مــوش مــدل آلزایمــری پیونــد شــده و سـبب بهبـود سـطح کولینرژیـک و عملکردهـای شـناختی و حرکتـی و تنظیـم فعالیـت میکروگلیـا در بافـت مغـز مـوش مـدل آلزایمـری شـد.
اسـتفاده از روش سـلول درمانـی جهـت درمـان بیمـاری آلزایمـر در مراحـل ابتدایـی اسـت امـا افــق گســترده ای را جهــت درمــان ایــن بیمــاری در آینــده پیـش روی محققیـن گشـوده اسـت.
آلزایمر چیست؟علائم بیماری،پیشگیری و درمان
نظرات کاربران