درمان پوکی استخوان و بیماری ها دیگر کاهش تراکم استخوان

دلایل پوکی استخوان،کاهش تراکم استخوان و درمان آن ها

• ساختار استخون
  

  ساختار محکمی از جنس بافت پیوندی است. که از سلول های خاصی به نام استئوسیت تشکیل شده است. که از پوکی استخوان جلوگیری میکندو دارای تیغه هایی است که فضای بین آن ها را ماده زمینه ای خاصی پر کرده است.

• سلول‌های استخوانی

1.استئوسیتها سلول هایی هستند که تا زمانی که آسیبی به استخوان وارد نشده یا استخوان تخریب قابل توجهی نیابد تقسیم نمی‌شوند. و سلول های اصلی استخوان هستند.
2.استئوبلاستها که می توانند ماده زمینه‌ای تولید کنند و به همین دلیل به آنها  سلولهای سازنده گفته می‌شود.
3.استئوکلاستها که وظیفه تجزیه ماده داخلی استخوان را در زمان  استخوان‌سازی بر عهده دارند یا بافت های اضافی استخوانی را از بین می برند. استئوکلاست‌ها نقش شکل دهی استخوان را بر عهده دارند. نقش استئوکلاست‌ها در مقابل استئوبلاست‌هاست به همین دلیل سلول‌های تخریب گر نامیده می‌شوند.

• استئوکلاست ها و استئوبلاستها خود از عوامل ایجاد ضایعات استخوانی هستند.

در تحقیقی که سال 1985 در آمریکا انجام شد مشخص شد که خود اصلی ترین سلول های استخوانی از عوامل ایجاد ضایعات و تومور های استخوانی هستند.هنگامی که فعالیت استئوبلاست ها بیش از حد طبیعی باشد باعث می شود ضایعات اسکلروتیک استخوانی  یا ضایعات متراکم و فشرده افزایش یابد که باعث  کاهش ماده زمینه ای استخوان و پرتراکم و بدشکل شدن استخوان می شود.فعالیت بیش از حد طبیعی استئوکلاست ها باعث ایجاد ضایعات لیتیک یا ضایعات کم تراکم استخوان  می شود و استخوان در محل ضایعه یا تومور توخالی می شود.دراستخوان مرتبا فرایند ترمیم استخوان روی می دهد که این کار توسط استئوبلاستها اتفاق می افتد اما همزمان تخریب بافت استخوانی هم روی می دهد که این روند در سنین بالای 40 سال به اوج خود می رسد.استئوکلاست‌ها با برداشتن پوسته دارای مواد معدنی و سرشار از کلسیم  از روی بافت استخوانی و شکستن استخوان عمل تخریب را انجام می‌دهند. به صورت طبیعی تخریب استخوان توسط این سلول ‌ها و استخوان سازی به وسیله سلول‌های استخوان‌ساز osteoblast  متوازن می‌شود. در افراد با اختلالات تخریب استخوانی مانند افراد با  پوکی استخوان، سلول ‌های استخوان‌ساز فعالیت و پیشرفت خود را از می دهند و باعث کاهش تراکم استخوان‌ها می‌شوند.استئوکلاست‌ها تنها عوامل شناخته‌شده تخریب استخوانی هستند و هر عامل برای تخریب استخوان باید روی آنها اثر بگذارد. افزایش فعالیت این سلول‌ها در برخی بیماری‌ها مانند هایپرپاراتیروئیدی یا پرکاری تیروئید موجب پوکی استخوان می‌شود.

• پوکی استخوان

کاهش شدید حجم استخوان است که باعث شکننده شدن بافت استخوانی می شود ، شکننده شدن استخوان موجب می شود شکستگی در آن بیشتر شود. این بیماری شایع ترین بیماری کاهش تراکم استخوان در جوامع امروزی است و به مشکلی اساسی تبدیل شده است زیرا فرد از آن مطلع نمی شود تا زمانی که استخوان او به طور ناگهانی دچار شکستگی می شود.

علل اصلی آن موارد زیر هستند:

• کمبود کلسیم باعث می شود ساختار استخوان که ماده اصلی آن کسیم است سست شود زیر بدن از کلسیم استخوان برای تامین کلسیم خون استفاده می کند و اگر جاگزین نشود تراکم استخوان از بین می رود.

• کمبود ویتامین D برای جذب کلسیم از روده ها به این ماده نیاز داریم و اگر نباشد جذب کلسیم رخ نمی دهدو موجب پوکی استخوان می شود.

• اختلال در عملکرد هورمون های تیروئیدی و پارا تیروئیدی

این هورمون ها با اثر روی استخوان میزان کلسیم آن را تنظیم می کنند اگر دچار مشکل شوند ساختار استخوان شکل عادی خود را از دست می دهد.

 علل ثانويه پوكی استخوان

• داروها

مصرف گلوكوكورتيكوئيدها براي مثال بيش از7ميلي گرم براي بيش از چند ماه

مصرف زياد هورمون تيروكسين

مصرف طولاني مدت بعضي از انواع داروهاي ضدتشنج براي مثال فني تويين

داروهاي ضد انعقاد مانند هپارين و وارفارين)داروهاي سيتوتوكسيك)

آگونيستها يا آنتاگونيست هاي هورمون هاي آزاد كننده گنادوتروپين

داروهاي ضد بارداري حاوي مدروكسي پروژسترون

داروهاي سركوب كننده ايمني مانند سيكلوسپورينها بيماري هاي وراثتي

• هموفيلي

تالاسمي

هموكروماتوزيس

• ناهنجاري هاي تعادل

كلسيم در بدن

هايپركلسي يوري

خون D كمبود ويتامين

• بيماري هاي مربوط به غدد مترشحه داخلي

افزايش غيرطبيعي كورتيزول در بدن

نشانگان كوشينگ

نارسايي عملكردي غدد جنسي اوليه يا ثانويه

پركاري تيروئيد

ديابت نوع1

پركاري اوليه پاراتيروئيد

• بيماري هاي گوارشي

بيماري هاي مزمن كبد مانند سيروز اوليه صفراوي

نشانگان هاي سوء جذب مانند سلياك و كرون

برداشتن كامل معده

عمل جراحي معده از نوع بيلروت يك

• بيماري هاي ديگر

بيماري ميلوم مالتيپل

بيماري لمفوم و لوسمي

ماستوسيتوزيس عمومي

بيماري هاي تغذيه اي مانند بي اشتهايي عصبي

آرتريت روماتيد

بيماري هاي مزمن كليه

يائسگي و از دست دادن استروييدهاي جنسي- كه منجربه افزايش واگردش استخوان و كاهش تراكم استخوان مي شود- عاملی مهم در بروز پوكي استخوان در زنان است. استروييدهاي جنسي در مردان نيز مهم هستند.

سن بيش از 65 سال

آرتريت روماتوئيد

سابقه قبلي پركاري تيروئيد باليني Compression

شكستگي مهر هها از نوع شكستگي پاتولوژيك بعد از سن چهل سال

مصرف مزمن ضد تشنجها

سابقه خانوادگي شكستگي پاتولوژيك به ويژه در مادر فردمصرف و دريافت ناكافي كلسيم در غذا

مصرف گلوكوكورتيكوييدها به شكل عمومي

بيش از 3 ماه سيگار كشيدن

نشانگان سوء جذب

مصرف بيش از حد الكل

پركاري پاراتيروئيد اوليه

مصرف بيش از حد قهوه

هايپوگناديسم

مصرف مزمن هپارين

يائسگي زودرس قبل از سن 45 سالگي

درمان پوکی استخوان بیشتر با اصلاح روش های تغذیه ای و مصرف قرص ها و مکمل های کلسیم به همراه ویتامین D صورت می گیرد و فرد باید دائما زیر نظر پزشک باشد.

• بیماری پاژه
  

  دومین بیماری سخت و مشکل ساز استخوانی پس از پوکی استخوان در جهان است. در سال 2011 این بیماری یکی از شایع ترین بیماری های کاهش دانسیته استخوانی معرفی شد. مشکل اساسی و مهم و مورد توجه در بیماری پاژه اوج گیری و افزایش بیش از حد فعالیت نابودی استخوان است استئوکلاستها یا تخریب گرها است.اکثریت بیماران مبتلا به بیماری پاژه،هیچ گونه علائمی ندارند، بنابراین تشخیص آن، دشوار است. طبق مطالعات انجام شده، بیشترین محل ‌های درگیر شونده هیپ، لگن و مهره ها هستند.بیماری پاژه یک بیماری استخوانی با پیشرفت کم کم  است که علامت اصلی آن عبارتست از تخریب استخوانی و دوباره سازی استخوانی بیش از حد طبیعی و نرمال. استخوان بازسازی شده شکننده و ضعیف است یعنی ما ساخت استخوان را داریم اما استخوان استحکام لازم را ندارد. این یعنی ما دچار پوکی استخوان هستیم؟

• استئوژنز ایمپرفکتا

استئوژنز ایمپرفکتا، اشکالی در ایجاد بافت های استخوانی جدید یا همان استخوان‌زایی محسوب می شود که به آن بیماری استخوان شکننده نیز می گویند و علت این نام گذاری، ویژگی خاص استئوژنزی آن است.استئوژنز ایمپرفکتا نوعی بیماری ژنی به شمار می آید که در آن تولید استخوان به شکل طبیعی دچار اختلال می شود. عمده ترین علامت بیماری استخوان شکننده، وجود استخوان های خیلی نرم (پوکی استخوان)است ؛ اما این بیماری در بزرگسالان شیوع کمی دارد و ممکن است اکثرا در نوزادان روی دهد.

• اسكليوز

انحراف جانبي ستون فقرات از شايعترين و جدي ترين اختلالات انحناي و کژی ستون فقرات و معمولا همراه با انحناي خارجي، چرخش ستون فقرات به اطراف  و برآمدگي اندك ستون فقرات سينه اي مي باشد. درمان در صورتي ضرورت مي يابد كه انحناي خارجي بيش از ١٠ درجه باشد. یعنی پزشک با ترسیم زاویه و مقایسه با حالت طبیعی در یابد که زاویه بیش از حد است.انحناهاي كمتر از ٢٠ درجه، خفيف و کم و غیرقابل اهمیت است. بيش از ٤٠ درجه ممكن است به بد شكلي دائمي بينجامند و موارد 55 تا 85 درجه منجر به كاهش عملكرد  قلبي- ريوي) مي گردند زیرا به این ارگان ها فشار وارد کرده و باعث کاهش عملکرد طبیعی آن ها می شود.از آنجایی که پزشکان دلیلی دقیق برای رخ دادن این بیماری معرفی نکرده‌اند و دلیل را کشف نکرده اند که اختصاص این بیماری باشد، آن‌را ایدیوپاتیک می‌نامند. ایدیوپاتیک اصطلاحی در پزشکی برای نامیدن بیماری هایی است که علل ناشناخته‌ای دارند.

• انواع اسکلیوز

1. ساختاری  که مربوط به ساختمان مهره است.

2. غیر ساختاری

3. مادرزادی

پوکی استخوان که برای نوزادان اتفاق می‌افتد، مشکلات مهره ها به صورت مشکلات کوچک در است که می‌تواند سبب اسکولیوز شود. در این حالت ممکن است؛ مهره ها درست کار نکنند یا به درستی تقسیم بندی نشوند. پزشکان بعد از تولد آن را شناسایی می‌کنند اما ممکن است تا نوجوانی تشخیص داده نشود.راه تشخیص اسکولیوز اندازه گیری زاویه ای به نام  COBB”S ANGLE است.بایستی تصویری در رادیولوژی در نمای کنار  از تمامی فقرات گردنی یا سرویکال و سینه ای یا توراسیک و کمری یا لومبار در یكجا تهیه شود .

• مراحل انجام اندازه گیری زاویه انحراف

ابتدا یك خط از قسمت فوقانی مهره ای در ناحیه پروكزیمال  كه انحراف از آن شروع می شود رسم می كنیم.  سپس یك خط دیگر از قسمت تحتانی مهره ای  در ناحیه دیستالكه انحراف در آن تمام می شود رسم می كنیم .از تلاقی  دو خط فوق الرسم  زاویه ای بوجود می آید كه به آن زاویه انحراف اسكو لیوز یا به اصطلاح COBB”S ANGLE  یا  زاویه كاب میگویند.سنجش تراکم استخوان یا Bone Mineral Densitometry یا به اختصار BMD روش متداول برای سنجش مقدار تراکم استخوانهای بدن در بیماری های که پزشک احتمال کاهش تراکم تراکم استخوان را می دهد  است که با استفاده از آن می توان سختی و درجه محکم بودن استخوانهای بدن را تعیین کرد.

• افرادی که نیاز است سنجش تراکم استخوان در مورد آنها انجام شود

• خانمها بالای سن ۶۵ و آقایان بالای سن ۷۰
• افرادی که داروهای کورتیکواستروئیدی یا کورتون ها مثل بتامتازون و… مصرف می کنند.
• بروز یائسگی زودرس قبل ۴۵ سال یا آمنوره )قطع پریودهای قاعدگی قبل یائسگی به مدت بیش از یک سال
• بیماران دچار پرکاری تیروئید و وجود بیماریهای همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی یا سلیاک
• افراد بالای ۵۰ سال درصورت شکستگی قبلی، بیماری آرتریت روماتوئید و یا شکستگی
• کم بودن شدید وزن به صورتی که BMI کمتر از ۱۹ باشد.
• بروز شکستگی بعد از یک ضربه خفیف یا ایجاد قوز در کمر به علت شکستگیهای مکرر مهره در افراد مبتلا به هایپرپاراتیروییدیسم

روش های انجام تراکم سنجی استخوان

یكي از دقیق ترین و پركاربرد ترین روش هاي تراکم سنجی استخوان یا دانسیتومتري استخوان، روش DEXA یا DXA  است.
این روش غیر تهاجمي و بي درد در مدت زمان كوتاهي كمتر از نیم ساعت) بسته به نوع دستگاه انجام می شود و مي تواند پوکی استخوان را اندازه گیري كند.  بدین ترتیب كه براي اسكن بدن از اشعه ایكس با دز كم استفاده مي كند.
این روش اغلب براي تشخیص پوكی استخوان در بانوان یائسه و گاهي نیز در مردان و همچنین تعیینمیزان ریسك شكستگي استخوان استفاده مي شود. از DEXA مي توان در پیگیري روند درمان پوكی استخوان بهره جست.

• معرفی DEXA

اشعه x  انرژي دوگانه با دو پیك مجزا وجود دارد یك پیك به طور عمده به وسیله بافت نرم جذب شده ودیگري به وسیله استخوان جذب مي شود. حاصل تفاضل مقدار كل و مقدار جذب شده توسط بافت نرم، دانسیته  یا تراکم  بافت استخواني را مشخص مي كند. در طي آزمون دتكتورها  یا گیرنده دستگاه به آرامي روي ناحیه مورد نظر حركت كرده و تصاویر را روي مانیتور ثبت مي كنند .

• راه های دیگر تراکم سنجی استخوان

برای اندازه گیری مستقیم تراکم استخوان تکنیک های مختلفی ابداع شده اند که عمدتا از نوع DEXA و گاهی نیز از روش ULTRASOUND استفاده میشود از بین آنها روش جذب اشعه X با دو سطح انرژی یا به اصطلاح DEXA به عنوان GOLD standard شناخته شده است.

در دسته بندی دیگر روشهای تراکم سنجی به بخشهای زیر تقسیم شده اند:

DEXA    یا Dual-energy X-ray absorptiometry

دقیق ترین و پرکاربردترین روشهای تراکم سنجی استخوان، غیرتهاجمی، بی درد، کوتاه مدت

QCT  یا Quantitative computed tomography یا سی تی اسکن

توموگرافی کامپیوتری کمی در اندازه گیری تراکم استخوانهای ستون مهره ها مزایای بسیاری دارد.

 QUS یا Quantitative ULTRASOUND یا سونوگرافی کمی

روشی که برای اندازه گیری کمی توده استخوانی از فرا صوت استفاده می شود(سریعترین).

نکته آخر

در پایان لازم به ذکر است مشکلات مربوط به تغییرات تراکم استخوان باید شناسایی شوند و حتما مورد درمان قرار گیرند چون با بالا رفتن سن به شدت پوکی استخوان  افزوده می شود در صورتی که درمان آن ها در سنین جوانی بسیار آسان تر است.